Πώς βοηθάει η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία τη ΔΕΠΥ

Ακούγοντας ΔΕΠΥ ή διάσπαση προσοχής, αρκετοί πιστεύουν πως είναι τα παιδιά που στριφογυρίζουν όλη την ώρα σαν σβούρα ή πετάγονται συνέχεια στο μάθημα. Δεν είναι όμως μόνο αυτό, όπως επίσης δεν σημαίνει πως όποιο παιδί είναι ζωηρό, έχει και ΔΕΠΥ. Στο άρθρο θα ανακαλύψεις τι είναι η ΔΕΠΥ, αλλά και πώς βοηθάει η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία τη ΔΕΠΥ.

Τι είναι η ΔΕΠΥ;

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) – είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού με σχέση συνήθως 3:1 υπέρ των αγοριών.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζονται στους ειδικούς συνήθως, μεταξύ 3 και 7 χρόνων. Η αναγνώριση της συμπίπτει, στις περισσότερες περιπτώσεις, με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ

Τα χαρακτηριστικά (πυρηνικά) συμπτώματα της ΔΕΠΥ, δηλ. η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερ-κινητικότητα, θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, που συχνά η διάγνωση παρα-βλέπεται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που η ίδια η ΔΕΠΥ προκαλεί αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν. Έτσι η ΔΕΠΥ παραμένει συχνά αδιάγνωστη ή εσφαλμένα διαγνωσμένη ενώ, ακόμη και όταν γίνεται η σωστή διάγνωση, δεν εφαρμόζεται πάντοτε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνδυασμού θεραπευτικών προσεγγίσεων που απαιτεί η αντιμετώπιση της.

Η ΔΕΠΥ δεν εμφανίζεται ως μεμονωμένη διαταραχή συνυπάρχουν και άλλες αναπτυξιακές και ψυχικές διαταραχές οπότε δυσκολεύουν την εξέλιξη και θεραπεία της.

Οι συχνότερες συννοσηρές καταστάσεις είναι οι εξής:

• ειδικές μαθησιακές διαταραχές (δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία),
• ειδικές αναπτυξιακές δυσκολίες (λόγου, συντονισμού των κινήσεων),
• διαταραχές εναντιωματικής συμπεριφοράς και διαγωγής,
• διαταραχές άγχους,
• διαταραχές συναισθήματος,
• διαταραχές με συμπτώματα τικ (Tourette), κ.α.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ, ιδιαίτερα εκείνα στα οποία η διαταραχή δεν έχει διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί, έχουν αρκετές δυσκολίες που εκδηλώνονται στο σχολικό, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και συχνά οδηγούν στα εξής:

• χαμηλές επιδόσεις σε σχέση με το επίπεδο των γνωστικών ικανοτήτων και ακαδημαϊκή αποτυχία
• αυξημένο στρες, συναισθηματικές δυσκολίες και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• επιθετική και διασπαστική συμπεριφορά ή προβλήματα διαγωγής
• περιορισμένη επαγγελματική παραγωγικότητα και προοπτικές
• απόρριψη από τους άλλους – δυσλειτουργικές κοινωνικές σχέσεις

Συμπτώματα της ΔΕΠΥ:

ΔΕΠΥ στα παιδιά:

• Τύπος Απροσεξίας: Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, δεν δίνει σημασία στις λεπτομέρειες, κάνει λάθη απροσεξίας, δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες, γενικώς είναι ανοργάνωτος.
• Τύπος Παρορμητικός- Υπερκινητικός: Δυσκολεύεται να μείνει καθιστός/ή, κουνάει άκρα, στριφογυρίζει στην καρέκλα, πειράζει τους άλλους, σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται, διακόπτει και ενοχλεί, μιλάει συνεχώς.
• Τύπος Συνδυασμένος: Είναι σύνηθες σε παιδιά και εφήβους να παρουσιάζεται συνδυασμός των παραπάνω συμπτωμάτων. -Το φάσμα των κλινικών συμπτωμάτων είναι ευρύ και έτσι κανένα παιδί με ΔΕΠΥ δεν μοιάζει το ένα με το άλλο.

ΔΕΠΥ στους ενήλικες:

Στους ενήλικες, τα πυρηνικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ,  απροσεξία, υπερ-κινητικότητα και παρορμητικότητα, συνεχίζουν να υπάρχουν, αλλά εκφράζονται διαφορετικά. Βιώνουν την υπερ-κινητικότητα ως ένα συναίσθημα ανησυχίας, αδυναμίας να ηρεμήσουν, φλυαρούν, ενώ η απροσεξία και η παρορμητικότητα, τους ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή. Εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυξημένο κίνδυνο κακής σωματικής υγείας, σοβαρών τροχαίων και άλλων ατυχημάτων, καθώς και εθισμό σε τηλεόραση, υπολογιστή, κάπνισμα, τζόγο, αλκοόλ και εξαρτησιογόνες ουσίες.

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ:

Η διάγνωση της είναι δύσκολο εγχείρημα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα και μόνον από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική διεπιστημονική ομάδα σε συνεργασία με την οικογένεια και τους εκπαιδευτικούς για να συνεκτιμηθούν όλες οι παράμετροι συμπεριφοράς του παιδιού, οι ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος του και οι συνυπάρχουσες καταστάσεις που μπορεί να σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ ή να είναι αποτέλεσμα αυτής.

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ στους ενηλίκους είναι αρκετά πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένη μεθοδολογία και, δυστυχώς, η εμπειρία στην Ψυχιατρική στον τομέα αυτόν καθώς και στις θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπισή της είναι ακόμη περιορισμένη.

Θεραπείες για τη ΔΕΠΥ:

Υπάρχουν διαφόρων ειδών ψυχοθεραπείες, θεωρίες και μέθοδοι.

• Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια από τις πιο διαδεδομένες για τη ΔΕΠΥ.
• Επίσης η φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοεκπαίδευση [γονέων και δασκάλων], η ειδική αγωγή [βελτίωση μαθησιακών δυσκολιών], η νευροανάδραση, η διατροφή και η άσκηση, βοηθούν το άτομο στην αντιμετώπιση της.
• Η υποστηρικτική Καθοδήγηση (Coaching) αποτελεί βοήθεια για τα άτομα με ΔΕΠΥ.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα μιας ψυχοθεραπείας, ανεξαρτήτως μοντέλου, εξαρτάται από τη σχέση που δημιουργείται ανάμεσα στο θεραπευτή και στο θεραπευόμενο, και φυσικά από την εμπειρία του θεραπευτή πάνω στη ΔΕΠΥ.

Η προσωποκεντρική προσέγγιση θα ήταν αποτελεσματική ως θεραπεία της ΔΕΠΥ.

Πώς βοηθάει η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία τη ΔΕΠΥ

Το θεραπευτικό της πρότυπο που δεν επιδιώκει τη διάγνωση παρά μόνο όταν η ψυχική κατάσταση του ατόμου απαιτεί φαρμακοθεραπεία ή συνεργασία άλλων ειδικοτήτων, αποτελεί καλό εφαλτήριο για το ξεκίνημα μιας ουσιαστικής θεραπείας μη ενοχοποιώντας το άτομο. Τα παιδιά και οι ενήλικες με ΔΕΠΥ  βιώνουν συνεχώς συναισθήματα άγχους, απόρριψης, αρνητικής κριτικής με αποτέλεσμα την ασυμβατότητα του οργανισμού με τον Εαυτό. Οι εμπειρίες που έχουν διαστρεβλωθεί, αγνοηθεί ή συνεχίζουν να αγνοούνται με την έλλειψη θετικής αναγνώρισης, επηρεάζουν την αυτό-εικόνα τους, λόγου χάρη ως λιγότερου ή ως περισσότερου ικανού ή αξιαγάπητου και διαμορφώνουν έτσι  συμπεριφορές με μόνιμο το κέντρο αξιολόγησης  να εστιάζεται στους άλλους.

Η θεραπευτική σχέση και το ασφαλές κλίμα που δημιουργείται με τη βοήθεια του θεραπευτή, προσφέρουν στο άτομο τη γνωριμία με τον Εαυτό, την κάλυψη των οργανισμικών του αναγκών, τη συμβολοποίηση των εμπειριών, κατανοώντας τις δυσκολίες και μειώνοντας τις άμυνες και το άγχος τους. Η άρνηση, οι δικαιολογίες, η αναβλητικότητα, η άκαμπτη συμπεριφορά, χαρακτηριστικά των ατόμων με ΔΕΠΥ εξηγούνται και έτσι αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, αυτοέλεγχο, αυτό-αποδοχή του εαυτού τους. Επακόλουθο να καλυτερεύουν οι σχέσεις τους με τους σημαντικούς άλλους και τον κοινωνικό τους περίγυρο (Ιωσηφίδη, Π. & Ιωσηφίδης, Ι. 2002).