4+1 παιχνίδια που εξασκούν την προσοχή για όλη την οικογένεια

Η ικανότητα προσοχής είναι απαραίτητη σε κάθε βήμα της ζωής μας, κυρίως όταν ξεκινά το σχολείο. Η προσοχή είναι, όπως και όλες οι ικανότητες, κάτι που εκπαιδεύεται. Όχι μόνο μέσα στις σχολικές αίθουσες αλλά στην καθημερινότητα. Εδώ θα δούμε 4+1 παιχνίδια που εξασκούν την προσοχή και μπορείτε να παίξετε ως οικογένεια, διασκεδάζοντας και δουλεύοντας έτσι την ικανότητα προσοχής μικρών και μεγάλων. Tα παιχνίδια αυτά και πολλά άλλα τα έχω χρησιμοποιήσει με παιδιά διαφόρων ηλικιών και είμαι ευγνώμων σε όλους όσους έχουν ασχοληθεί με κάτι τόσο σοβαρό όσο το παιχνίδι και μας βοηθούν να το βάλουμε στη ζωή μας. Κάποιοι από τους συγγραφείς που με έχουν εμπνεύσει είναι οι Barbara Sher, Bernie Badegruber, Alana Jones, Jenna Berman. 

Δύο είδη προσοχής

Η προσοχή έχει δύο όψεις, την εστιασμένη προσοχή και την περιφερική. Και οι δύο είναι απαραίτητες στη διαδικασία της μάθησης. Καταρχήν όμως, θέλετε να τραβήξετε την προσοχή των παιδιών σας σε κάτι νέο! 

Η περιφερική ή διάχυτη προσοχή

Στ’ αλήθεια, όλοι κάτι προσέχουμε. Το τι είναι αυτό και πόση ώρα κρατά κάτι την προσοχή μας είναι αυτό που αλλάζει. Η ανοιχτή προσοχή είναι πιο διάσπαρτη. Πολλά διαφορετικά πράγματα τραβούν γύρω μας την προσοχή μας. Είναι η προσοχή που μου επιτρέπει να αποκτήσω μια γενική αίσθηση του κόσμου γύρω μου. Είναι κάπως σαν να είσαι σ’ ένα πάρτυ. Πιάνεις τη γενική ατμόσφαιρα, παρατηρείς τη γλώσσα του σώματος των άλλων, τους διαφορετικούς ήχους, μυρωδιές και εικόνες. Λίγη προσοχή σε πολλά πράγματα για να πάρεις μια αίσθηση. Σε νοιάζει στ’ αλήθεια να ξέρεις εάν είσαι ασφαλής, ακόμα κι αν σπάνια το κάνεις συνειδητά.

Η εστιασμένη προσοχή

Η εστιασμένη προσοχή είναι αυτή που σου επιτρέπει να κρατήσεις την προσοχή σου για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε ένα πράγμα. Πρέπει ενεργά να μπορείς να απομονώσεις τις περιττές πληροφορίες και να κρατήσεις μόνο ό,τι χρειάζεσαι γι αυτό που θέλεις να κάνεις. Οι πληροφορίες μπορεί να προέρχονται από οποιαδήποτε από τις 5 αισθήσεις σου ή την αίσθηση του πού βρίσκεσαι στον χώρο (ιδιοδεκτικότητα). 

Είναι η προσοχή που χρειάζεσαι για να λύσεις ένα σταυρόλεξο, να γράψεις μια έκθεση ή να ακολουθήσεις οδηγίες. 

Για τη μάθηση, χρειάζονται και τα δύο είδη προσοχής

Όπως είπαμε χρειαζόμαστε και τα δύο είδη προσοχής. Η πρώτη μας δίνει πολλές πληροφορίες γρήγορα και βοηθά τη δημιουργικότητά μας, μια που μας βοηθά να δούμε τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων πραγμάτων που μας περιβάλλουν. Από την άλλη, όταν θέλουμε να κάνουμε κάτι, να δημιουργήσουμε κάτι χρειαζόμαστε την κλειστή, εστιασμένη προσοχή, την επιμονή και τη δυνατότητα να κάνουμε ένα βήμα μετά το άλλο και να συνεχίζουμε μέχρι να πετύχουμε τον στόχο μας. 

Έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα όταν μπορούμε αβίαστα να περνάμε από το ένα είδος προσοχής στο άλλο. 

Τι δυσκολεύει την προσοχή;

Μια κλασική δυσκολία των παιδιών και των ενηλίκων που έχουν διάσπαση προσοχής είναι πως παρατηρούν τα πάντα χωρίς να μπορούν να φιλτράρουν τίποτα. Τα παιχνίδια αυτά βοηθούν στην εξάσκηση και των δύο ειδών προσοχής και δίνουν στα παιδιά κάτι άλλο πολύτιμο: την προσοχή τη δική σας και χρόνο μαζί σας. 

Τα πρώτα 4 παιχνίδια είναι για παιδιά Δημοτικού (6-12 ετών), το τελευταίο για παιδιά ηλικίας 1-3 ετών παρότι έχω δει πολλούς ενήλικες που δυσκολεύονται να το παίξουν! 

Πάμε να δούμε τα παιχνίδια που εξασκούν την προσοχή;

1. Ό,τι μπορείς να σκεφτείς.

Ενθαρρύνει τη διάχυτη ή περιφερική προσοχή.

Πώς παίζεται:

Το κάθε μέλος της οικογένειας με τη σειρά του ρωτάει: «Ό,τι μπορείς να σκεφτείς που…»

Κάποιες επιλογές είναι

• Που… Ξεκινά με το γράμμα π.χ. /ρ/
• Που … αγοράζεις στη λαϊκή
• Που… είναι κόκκινο
• Που… ζει στη ζούγκλα

Άπειρες επιλογές. Συνδυάστε το με κάτι που ενεργά προσπαθεί να μάθει το παιδί εκείνη την περίοδο, για να δουλέψετε τη μνήμη, για τις ατελείωτες ώρες στα ταξίδια ή στην κίνηση. Για λεξιλόγιο, για τις αγαπημένες του εκπομπές ή αθλητές, για ό,τι βάλει ο νους σας και των παιδιών σας. 

Το παιχνίδι αυτό απαιτεί να αναζητήσουν τα παιδιά στη μνήμη τους τις εμπειρίες που θα τα βοηθήσουν να δουν τις σχέσεις μεταξύ διαφόρων πραγμάτων και καθώς απαιτεί συγκέντρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα, δίνει μια αίσθηση περηφάνειας για τις γνώσεις που έχουν.

2. Τι νιώθεις;

Το να μπορείς να διαβάζεις τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου δεν είναι ένα μάθημα που διδάσκεται στο σχολείο, είναι όμως ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας. Δεν είναι μόνο τα παιδιά που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν συναισθήματα μέσω των εκφράσεων ή της στάσης του σώματος, αλλά και ενήλικες μαθημένοι να μην αφήνουν τα συναισθήματά τους να φαίνονται. 

Ενθαρρύνει τη διάχυτη προσοχή. 

Πώς παίζεται:

Ο ένας μετά τον άλλον χρησιμοποιείστε το πρόσωπο και το σώμα – στάση, χειρονομίες, κινήσεις – για να εκφράσετε συναισθήματα όπως:

• Πιεσμένος
• Εξαγριωμένος
• Περήφανος
• Ντροπαλός
• Μόνος
• Εκνευρισμένος
• Ανακουφισμένος
• Μπερδεμένος
• Σοκαρισμένος
• Ισχυρός
• Θυμωμένος
• Τρομαγμένος
• Ανυπόμονος
• Χαλαρός
• Αγχωμένος
• Πεινασμένος

Ό,τι άλλο θέλετε. Οι υπόλοιποι πρέπει να καταλάβουν αυτό που προσπαθείτε να εκφράσετε.

Διευρύνετε η ικανότητα αντίληψης της γλώσσας του σώματος, τόσο τη δική τους όσο και των άλλων. Μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται τις κοινωνικές συμβάσεις. 

3. Θαλασσοπόρος

Σε πολλά παιδιά αρέσουν οι χάρτες, αλλά δυσκολεύονται να καταλάβουν τι αντιπροσωπεύουν στον πραγματικό κόσμο. Με το παιχνίδι αυτό δίνετε στα παιδιά σας την ευκαιρία να γίνουν πραγματικοί θαλασσοπόροι και να μάθουν να δίνουν προσοχή σε ό,τι δείχνει ο χάρτης.

Ενθαρρύνει τόσο τη διάχυτη όσο και την εστιασμένη προσοχή. 

Πώς παίζεται:

Θα χρειαστείτε έναν χάρτη της περιοχής σας.

Δείξτε στον θαλασσοπόρο σας πώς να βρει πού βρίσκεται στον χάρτη. Μετά δείξτε του πού θέλετε να πάει. Μαζί αποφασίστε τον δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσετε για να φτάσετε εκεί που θέλετε. 

Εάν είναι η πρώτη φορά που κάνει κάτι τέτοιο το παιδί σας, ξεκινήστε απλώνοντας τον χάρτη σ’ ένα μεγάλο τραπέζι και βρείτε μαζί τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσει. 

Στη συνέχεια κάντε το ίδιο στο αυτοκίνητο και αυτή τη φορά ο θαλασσοπόρος λέει στον οδηγό ποιον δρόμο να ακολουθήσει για να φτάσει στον προορισμό του. «Δεξιά στο σούπερ μάρκετ», «Αριστερά στην οδό Φιλίππου» κτλ. 

Εάν το παιδί είναι πολύ μικρό ή δεν έχει μάθει ακόμα να διαβάζει, μπορείτε να περπατήσετε τους γειτονικούς σας δρόμους και να βάλει τα δικά του σημάδια για να καθοδηγήσει τον οδηγό. Για παράδειγμα «αριστερά στο περίπτερο», «δεξιά στο βενζινάδικο» χωρίς να αναφερθεί σε δρόμους. 

Ξεκινήστε με μια απλή διαδρομή που απαιτεί μόνο μία ή δύο στροφές. Καθώς αυξάνονται οι ικανότητές του, αφήστε το να σας καθοδηγήσει σε πιο περίπλοκες διαδρομές.

Είναι ένα εξαιρετικό παιχνίδι για να μπορέσει το παιδί να αποκτήσει αντίληψη του χώρου και να χρησιμοποιήσει τη διάχυτη προσοχή του, καθώς αποκτά μια αντίληψη της περιοχής σας. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί την εστιασμένη προσοχή του για να αποφασίσει την συγκεκριμένη διαδρομή που θα ακολουθήσει για να φτάσετε στον προορισμό σας.

4. Έκθεση Αστυνομίας

Είναι, δυστυχώς, εύκολο να κάνουμε ό,τι έχουμε να κάνουμε μέσα στη μέρα χωρίς να είμαστε παρόντες και χωρίς να δίνουμε προσοχή στις λεπτομέρειες. Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε να περιμένετε σε μια σειρά – πολλές αυτές τις μέρες των γιορτών που πλησιάζουν – δοκιμάστε το και θα δείτε πως θα βοηθήσει τόσο εσάς όσο και το παιδί σας στο να γυρίσετε την προσοχή σας στο παρόν.

Εξασκεί και τους δύο τύπους προσοχής.

Πώς παίζεται:

Προσποιηθείτε πως όσο στέκεστε στη σειρά, διαπράττεται ένα έγκλημα και πρέπει και οι δυο σας να δώσετε μια κατάθεση ως μάρτυρας στην αστυνομία ή σε έναν δημοσιογράφο. Τι συνέβαινε όσο περιμένατε στη σειρά;

Για παράδειγμα, εάν περιμένετε στη σειρά στην τράπεζα, προσποιηθείτε πως έχουν μπει ληστές και ετοιμάζονται να τη ληστέψουν. Ζητήστε από το παιδί σας να κοιτάξει τους άλλους που είναι στη σειρά και να προσπαθήσει να θυμηθεί λεπτομέρειες. Τι φοράνε; Πώς στέκονται; Ποια τα συναισθήματά τους; (περιμένουν υπομονετικά, είναι αφηρημένοι, ανήσυχοι ή κάτι άλλο;) Εάν δύο άνθρωποι περιμένουν μαζί στη σειρά, τότε προσπαθήστε να μαντέψετε ποια η σχέση τους, σημειώστε τον τόνο και ίσως τα συναισθήματά τους. Πείτε στο παιδί σας να μην μιλήσει για όσα παρατήρησε παρά μόνο όταν φύγετε από την τράπεζα. 

Όταν βγείτε, δώστε ο ένας στον άλλον την κατάθεσή του, τι είδατε, τι νιώσατε, τι σκεφτήκατε. Έχει ενδιαφέρον γιατί ο κάθε ένας από εμάς εστιάζει σε διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με το μαθησιακό προφίλ που έχει και τις προσωπικές του εμπειρίες. Μια που κανένας από εμάς δεν μπορεί στ αλήθεια να ξέρει τι νιώθει ή τι σκέφτεται ο άλλος δεν υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις παρά μόνο η χαρά να της παρατήρησης και της εικασίας.

Τα παιδιά μαθαίνουν να σκανάρουν το δωμάτιο χρησιμοποιώντας την διάχυτη προσοχή τους και στη συνέχεια εστιάζουν σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες τόσο συναισθηματικές όσο και σωματικές. Αυτό βοηθά επίσης να αναπτύξουν τις κοινωνικές δεξιότητες που έρχονται καθώς μαθαίνουν να διαβάζουν τη γλώσσα του σώματος. Ταυτόχρονα, καθώς πρέπει να θυμάται τις λεπτομέρειες αργότερα, γυμνάζει και την μνήμη του. 

5. Ακολουθώντας το Ιπτάμενο Φτερό

Βοηθά στην εστιασμένη προσοχή, χαλαρώνει το νευρικό σύστημα, ανοίγει την αναπνοή. Μαθαίνει στα μάτια να παρακολουθούν ένα κινούμενο αντικείμενο και αυξάνει την κινητικότητα των ματιών.

Πώς παίζεται:

Θα χρειαστείτε ένα ή περισσότερα φτερά.

Αφήστε το φτερό να πέσει και πείτε στο παιδί σας να παρακολουθήσει τη διαδρομή του μέχρι να πέσει. Κάντε το ίδιο κι εσείς. Για να διατηρήσει την προσοχή του, πείτε του να πιάσει το φτερό πριν πέσει κάτω. 

Ρίξτε το φτερό από διαφορετικά ύψη ή από διαφορετικά μέρη του δωματίου ή ακόμα και σε εξωτερικό χώρο και βοηθήστε το να δει πώς η κίνηση αλλάζει με τον άνεμο. 

Μπορείτε επίσης να φυσήξετε το φτερό προς το παιδί σας και ζητήστε του να κάνει το ίδιο. Πέραν από το ότι αυξάνει τις ικανότητες εστίασης του παιδιού, η παρακολούθηση της κίνησης του φτερού αυξάνει τον έλεγχο, τη δύναμη και την ευελιξία των μυών των ματιών τους.