ΔΕΠΥ: Πώς επηρεάζεται από τις αναπτυξιακές τοξίνες;

Πίνακας περιεχομένων

• Σημαντικά σημεία
• Αναπτυξιακές νευροτοξίνες
• Αντικολλητικές χημικές ουσίες
• Εγκυμοσύνη και θηλασμός
• Μητρικό γάλα & αναπτυξιακές τοξίνες

Η διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ)  δεν χρειάζονται συστάσεις. Πρόκειται για τις πιο συχνές νευροσυμπεριφορικές διαταραχές στα παιδιά. Πέρα από τις φαρμακευτικές, ψυχολογικές και συμπεριφορικές προσεγγίσεις που χωρίς αμφιβολία ανακουφίζουν τα συμπτώματα και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τόσο του παιδιού, όσο και της οικογένειας, αξίζει τον κόπο να πάμε όσο πιο κοντά γίνεται στην ρίζα αυτού του προβλήματος. Υπάρχει κάποιος εξωγενής παράγοντας που να επιδρά στην βιολογία του εγκεφάλου και να προδιαθέτει το παιδί για υπερκινητικότητα και δυσκολία στην συγκέντρωση;

Σημαντικά σημεία

1. Οικιακές τοξίνες που επιδρούν τοξικά στον αναπτυσσόμενο παιδικό εγκέφαλο και αυξάνουν κατακόρυφα το ρίσκο για διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητας.
2. Παράδειγμα νευροτοξίνης που βρίσκεται στα περισσότερα νοικοκυριά και συσχετίζεται με αυξημένο ρίσκο για διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητας.
3. Αποτελέσματα έκθεσης κατά την εγκυμοσύνη, θηλασμό και πρώιμη παιδική ηλικία.

Αναπτυξιακές νευροτοξίνες

Έχουμε σημαντικά επιστημονικά δεδομένα, τα οποία δείχνουν όλα προς την ίδια κατεύθυνση: αρκετές τοξίνες και βαρέα μέταλλα έχουν διαπιστωμένη νευροτοξική δράση και αλλάζουν την χημεία και λειτουργία του εγκεφάλου. Έχουμε για παράδειγμα, μια εξαιρετική και από τις πιο πρόσφατες μελέτες από την Νορβηγία (Lenters et al., 2019), μελέτησε την πρώιμη έκθεση βρεφών σε μια ποικιλία νευροτοξινών και βρήκε εντυπωσιακές συσχετίσεις, έως και +77%, για το ρίσκο διάγνωσης διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας όταν το παιδί είχε ξεκινήσει το σχολείο.  Όσο μικρότερη είναι η ηλικία έκθεσης σε τέτοιες αναπτυξιακές τοξίνες, τόσο πιο μόνιμες μπορεί είναι οι επιπτώσεις. Αυτό σημαίνει ότι τα αναπτυσσόμενα έμβρυα (κατά την ενδομήτριο ζωή), τα βρέφη και παιδιά προσχολικής ηλικίας διατρέχουν με διαφορά τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Αντικολλητικές χημικές ουσίες

Ας μιλήσουμε για μια οικογένεια χημικών ουσιών που ονομάζονται PFΑs ή υπερφθοριωμένες ενώσεις. Μπορεί να φαντάζουν ως κάτι εξωτικό, αλλά αυτά τα χημικά είναι πολύ συνηθισμένα και βρίσκονται στο 90% των νοικοκυριών! Ανάμεσα σε άλλες χρήσεις τους, αυτές οι χημικές ενώσεις είναι υπεύθυνες για την αντικολλητική δράση του Teflon. Δύσκολα βρίσκεις σπίτι πλέον χωρίς αντικολλητικές κατσαρόλες και τηγάνια είναι βασικά, γι’ αυτό και η έκθεση σε PFAs είναι τόσο διαδεδομένη. Οι χημικές αυτές ουσίες  συσσωρεύονται στον εγκεφαλικό ιστό (Di Nisio et al., 2022) και η σύνδεσή τους με την διάσπαση προσοχής και την υπερκινητικότητα είναι καλά τεκμηριωμένες στην επιστημονική βιβλιογραφία.

Αρκετές πρόσφατες μελέτες (Harris et al., 2021 και Lenters et al., 2019) έχουν δείξει ότι τα παιδιά με υψηλά επίπεδα PFAs διαπιστώνεται σταθερά ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο για υπερκινητικότητα και προβλήματα συμπεριφοράς κατά την παιδική ηλικία. Ερευνητές από την Καλιφόρνια αναφέρουν ότι τα PFAs παρεμβαίνουν στην εγκεφαλική λειτουργία με αρκετούς διαφορετικούς τρόπους (Piekarski, 2020). Ένας από αυτούς είναι οι παρεμβάσεις σε μερικούς από τους πιο κρίσιμους νευροδιαβιβαστές και τους υποδοχείς τους, όπως η ντοπαμίνη (Di Nisio et al., 2022, Grønnestad et al., 2021), ενώ άλλες έρευνες δείχνουν ότι τα PFAs διαταράσσουν την υποστηρικτική λειτουργία ειδικών νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου (Wang et al., 2019).

Εγκυμοσύνη και θηλασμός

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την εγκυμοσύνη, τα βρέφη τείνουν να συσσωρεύουν αναπτυξιακές τοξίνες στο σώμα τους, λόγω του πολύ ανώριμου αποτοξινωτικού συστήματος του. Έτσι, κατά την γέννηση, τα νεογνά έχουν υψηλότερα επίπεδα PFAs από τις μαμάδες τους (Papadopoulou et al., 2016) και αυτό το μοτίβο το βλέπουμε στην παρακολούθηση πολλών αναπτυξιακών τοξινών. Οι προγεννητικές επιδράσεις των PFAs έχουν μελετηθεί εκτεταμένα και μάλιστα σε έρευνες μεγάλης χρονικής διάρκειας. Σε πολλές περιπτώσεις, επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να προσδιορίσουν σε πρώτη φάση την παρουσία αναπτυξιακών τοξινών στο αίμα του ομφάλιου λώρου και στη συνέχεια να παρακολουθήσουν τα βρέφη για αρκετά χρόνια, ώστε να γίνει εκτίμηση της επίδρασης των νευροτοξινών στις γνωστικές και εγκεφαλικές τους λειτουργίες.  Μια εξαιρετική, μεγάλης κλίμακας μελέτη από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Vuong et al., 2021) επιβεβαιώνει ότι η έκθεση του εμβρύου σε PFΑs κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης συσχετίζεται ξεκάθαρα με αυξημένο ρίσκο για όλους τους τύπους διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας όταν το παιδί είναι 5 και 8 ετών.

Μητρικό γάλα & αναπτυξιακές τοξίνες

Στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι πλέον αποδεκτό ότι στο μητρικό γάλα καταλήγουν δυστυχώς πολλές αναπτυξιακές τοξίνες. Ως ένα από τα πιο πλούσια σε λιπαρά υγρά που παράγει το ανθρώπινο σώμα, το μητρικό γάλα είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε λιπόφιλες τοξίνες, οι οποίες συσσωρεύονται σε αυτό. Στις περισσότερες χώρες γίνονται τακτικά έρευνες παρακολούθησης για να εκτιμηθεί κατά πόσο το μητρικό γάλα των γυναικών είναι επιβαρυμένο με τέτοιους ρύπους. Μια πρόσφατη μελέτη από το 2021 στην Κίνα ανίχνευσε πολλές χημικές ενώσεις της οικογένειας PFAs στο μητρικό γάλα, με μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με την περιοχή (Hu et al., 2021) και παρόμοια αποτελέσματα έχουμε από την Πολωνία (Sznajder-Katarzyńska et al., 2019). Αντίστοιχα στην Νορβηγία (Lenters et al., 2019) πραγματοποιήθηκε μια μελέτη σταθμός που όχι μόνο ανιχνεύει πολλές αναπτυξιακές τοξίνες στο μητρικό γάλα, αλλά επίσης αποδεικνύει την τρομερή σχέση της πρώιμης έκθεσης νευροτοξινών, με το υψηλό ρίσκο για την εμφάνιση διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας στην παιδική ηλικία.

Να σημειώσουμε ότι ενώ το τοξικό φορτίο του μητρικού γάλακτος μπορεί να μειωθεί δραματικά με την κατάλληλη υποστήριξη (πχ. διατροφή, τρόπος ζωής), είναι αδύνατο το νεογνό να λάβει αντίστοιχη θρεπτική και ανοσοποιητική κάλυψη χωρίς το γάλα της μητέρας του. Γι’ αυτό, παρά τις αλλεπάλληλες επιστημονικές δημοσιεύσεις σχετικά με την τοξική επιβάρυνση του μητρικού γάλακτος, ακόμα θεωρείται ότι τα οφέλη ξεπερνούν τα προβλήματα που προκαλούνται από την τόσο πρώιμη πρόσληψη νευροτοξινών και άλλων αναπτυξιακών τοξινών.