Δύσκολος Μαθητής

Δύσκολος Μαθητής: Με αφορμή το περιστατικό του ξυλοδαρμού του 17χρονου από συμμαθητές του σε σχολείο στον Βύρωνα, τι θα έλεγε ο κύριος Κασιμάτης για όσα έγιναν και για το πώς διαχειρίστηκε το θέμα το σχολείo;

-Τι σημαίνει <<δύσκολος μαθητής>>; Πώς προσδιορίζεται ένας «δύσκολος» μαθητής και πώς αποτυπώνεται αυτό στη συμπεριφορά του;

Θα δώσω τρία παραδείγματα. Θέλω να διευκρινίσω ότι δεν είναι συγκεκριμένες μοναδικές περιπτώσεις, αλλά σύνθεση πολλών περιπτώσεων από την κλινική μου εμπειρία.

Το πρώτο είναι ένα παιδί βίαιο:

Ένα αγοράκι έξι ετών αντί να παίξει επιτίθεται, αντί να κάτσει τρέχει, αντί να συνεργαστεί φεύγει και κάθεται μόνος. Το σχολείο ολόκληρο έχει σηκώσει τα χέρια. Ένα μεσημέρι στο σχολικό τσιμπά άγρια το διπλανό του κοριτσάκι. Η συνοδός τον σταματά, τον ησυχάζει κοντά της και του λέει ότι από αύριο θα έχει μία κούκλα, όταν του έρχεται να τσιμπήσει, να τσιμπά την κούκλα. «Δε θέλω κούκλα!», λέει εκείνος. «Γιατί;» του λέει η συνοδός. «Γιατί η κούκλα δεν βγάζει αίμα.»

Το δεύτερο είναι ένα παιδί ήσυχο, αλλά παθητικά δυσάρεστο για τους γύρω του:

Ένας έφηβος, δεκαπέντε ετών, σταματά να πλένεται με αποτέλεσμα η σωματική του μυρωδιά να καταλήξει αφόρητη για συμμαθητές και εκπαιδευτικούς. Είναι ένα μοναχικό παιδί, ήσυχο, που, γενικώς, «δεν δημιουργεί προβλήματα». Οι εκπαιδευτικοί αναρωτιούνται πώς να του το πουν και μήπως έχει κάποιο ψυχικό πρόβλημα.

Το τρίτο είναι ένα παιδί σε δύσκολη περίοδο της ζωής του:

Η μαμά μιας κοπελίτσας επτά ετών ανακοινώνει στη δασκάλα ότι ο μπαμπάς της, άρρωστος εδώ και μερικούς μήνες, πέθανε χθες. Ζητά μάλιστα και τη συμβουλή της: να πάρει τη μικρή στην κηδεία ή δεν είναι σωστό; Η δασκάλα αισθάνεται μεγάλη αμηχανία και ανεπάρκεια. Ζητά υποστήριξη από τους συναδέλφους και τη διεύθυνση αλλά νιώθει ότι κι εκείνοι είναι αμήχανοι.

«Δύσκολο» είναι το παιδί που δυσκολεύει τους ενηλίκους. Όταν αναλαμβάνουμε ευθύνη ανατροφής και φροντίδας, είτε γονείς είτε εκπαιδευτικοί, κάθε παιδί είναι εν δυνάμει «δύσκολο». Κάθε παιδί, ανάλογα με το παρελθόν και το παρόν του, έχει ανάγκες που μπορεί να μας «δυσκολέψουν».

-Τι μπορεί να κρύβει η συμπεριφορά ενός τέτοιου παιδιού, ποια προβλήματα και ποιες καταστάσεις;

Οι συμπεριφορές δεν κρύβουν – δηλώνουν την ύπαρξη κάποιου προβλήματος, κάποιας δυσκολίας. Είναι ευθύνη των ενηλίκων να ασχοληθούν και να προσέξουν τι θα τους πει το παιδί, γιατί μόνο εκείνο ξέρει τι το απασχολεί. Για να τους μιλήσει το παιδί πρέπει να τους εμπιστεύεται. Για να τους εμπιστεύεται πρέπει να έχουν, ή να αποκτήσουν, ασφαλή σχέση εμπιστοσύνης μαζί του. Μόνο τότε είναι δυνατόν να αποκτήσουμε πρόσβαση στο πρόβλημα και να βρούμε τρόπο να βοηθήσουμε.

-Πώς αντιμετωπίζει ένας εκπαιδευτικός τον «δύσκολο» μαθητή;

Συνήθως με μεγάλη αμηχανία και απελπιστική μοναξιά. Οι εκπαιδευτικοί δεν μορφώνονται, ούτε υποστηρίζονται, για να μεγαλώσουν παιδιά· δεν είναι προετοιμασμένοι να ανταποκριθούν στις ανάγκες, όχι απλώς των «δύσκολων» παιδιών, αλλά και των «δυσκολεμένων», όπως εκείνων, π.χ., που βρίσκονται σε πένθιμο θρήνο ή τυχαίνει να αρρωστήσουν από βαριά αρρώστια.

-Ποια είναι η ευθύνη των εκπαιδευτικών έναντι τέτοιων παιδιών;

Απόλυτη. Το σχολείο είναι τόπος ασφάλειας και φροντίδας για κάθε παιδί· ακόμα περισσότερο για το παιδί που συναντά δυσκολία στη ζωή του, οποιαδήποτε και είναι αυτή, από την κοινωνική και οικονομική δυσπραγία ως την απειλή για τη ζωή του από ασθένεια. Η συμμετοχή δε «ειδικών», όπως οι Ψυχολόγοι ή οι Κοινωνικοί Λειτουργοί, στη ζωή του σχολείου. μόνο σε διεπιστημονική συνεργασία με τον Εκπαιδευτικό έχει αποτέλεσμα. Η δουλειά του σχολείου γίνεται μέσα σε μια τάξη, με μια ομάδα παιδιών και τη δασκάλα ή τον δάσκαλό τους, ας μην το ξεχνάμε.

Για το θεσμό του «δασκάλου εμπιστοσύνης» είναι σκόπιμο να ευχηθούμε κάθε εκπαιδευτικός να είναι «εμπιστοσύνης» και να υποστηρίζεται στο έργο του αυτό.

-Υπάρχουν παρεμβάσεις και δράσεις που μπορεί να μειώσουν τις δυσκολίες ενός παιδιού;  -Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας και πόσο συνεργάζεται από τη δική σας πείρα;

Βεβαίως και υπάρχουν, σε όλα τα επίπεδα. Μία είναι η προϋπόθεση: γονείς και εκπαιδευτικοί να αποδεχτούν ότι μεγαλώνουν τα παιδιά και μάλιστα μαζί. Το έργο και των δύο είναι να συνεννοηθούν, να συνεργαστούν και να φροντίσουν το κάθε παιδί σύμφωνα με τις ατομικές του ανάγκες.

Οι όροι αυτοί δεν πληρούνται στην Ελλάδα. Υπάρχει κενό ως προς τις παιδαγωγικές αξίες και αρχές της κοινωνίας, υπάρχει κενό ως προς τον σκοπό του ελληνικού σχολείου, υπάρχει κενό προετοιμασίας και υποστήριξης τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών, υπάρχει κενό ως προς την Ελευθερία (εκείνη την «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…») που θα έπρεπε να δίνει το μέτρο, ενώ εκείνος που κυριαρχεί είναι ο Φόβος, ακατάπαυστος, ανηλεής, πολιτικός και πανίσχυρος. Θα χρειαστεί να κατευνάσουμε το φόβο μας για να δούμε καθαρά ποιοι είμαστε και τι θέλουμε.

Με αφορμή όσα έγιναν στον Βύρωνα, τι θα έλεγε ο κύριος Κασιμάτης; Για όσα έγιναν και για το πώς διαχειρίστηκε το θέμα το σχολείο;

Μπορούμε να μάθουμε κάτι από το περιστατικό στο Βύρωνα; Σκέπτομαι ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει κοινωνική εντολή να ασχοληθεί με την πρόληψη· ασχολείται πάντα με τους τραυματίες που πάτησαν τις νάρκες. Και πάντα η Διοίκηση υπόσχεται ναρκοσυλλογή και ασφάλεια. Για να γίνει πλήρης ναρκοσυλλογή, θα πρέπει όλοι να δεχτούμε ότι το σχολείο χρειάζεται να ασχοληθεί πρώτα με το παιδί κι έπειτα με τους βαθμούς του.

Εάν η κοινωνία αποφασίσει να αλλάξει έτσι την παιδαγωγική της, θα χρειαστεί:

α) να προετοιμάσει τους εκπαιδευτικούς για την παιδαγωγική πλευρά της δουλειάς τους και να τους υποστηρίξει δια βίου ενεργητικά

β) να προετοιμάσει τους μελλοντικούς γονείς από τον καιρό της εφηβείας τους για την παιδαγωγική της οικογένειας 

γ) να καταλάβει ότι ή κοινωνία ολόκληρη, όλοι μας, έχουμε ευθύνη για το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά· όχι γνώμη – ευθύνη.