Πώς θα διαχειριστείς τη χρήση της οθόνης από τα παιδιά;

Χρήση, επιπτώσεις και επιλογές

Γονεϊκότητα και τεχνολογία το 2023. Καλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας σε ένα περιβάλλον που εξελίσσεται, μεταβάλλεται και είναι ουσιαστικά πρωτόγνωρο για εμάς τους ενήλικες. Η ισορροπία στις συνθήκες αυτές είναι πολύ συχνά μια τεράστια μάχη. Πολλές φορές γινόμαστε αφοριστικοί σχετικά με τη σχέση και τη χρήση της οθόνης από τα παιδιά.

Ωφελεί η αμυντική στάση απέναντι στη χρήση οθόνης;

Ζώντας πια στον 21ο αιώνα, μια αρνητική και συνεχής αμυντική στάση απέναντι στη χρήση των διαφόρων ειδών έκθεσης σε οθόνη θα μπορούσε να έχει πολύ περισσότερες αρνητικές εκπλήξεις στο μέλλον.

Είναι δυνατόν να υπάρξει ενημερωμένη και υπεύθυνη χρήση οθόνης;

Φυσικά, αν εμείς σαν γονείς αναγνωρίσουμε το εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας, γνωρίζουμε τις επιπτώσεις της αλόγιστης έκθεσης, αποκτήσουμε κίνητρο για να εξισορροπήσουμε με διαφορετικές προσεγγίσεις την χρήση των οθονών και φυσικά αναγνωρίσουμε την σχέση που έχουμε οι ίδιοι με την τεχνολογία και τον χρόνο έκθεσής μας σε οθόνες.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αλόγιστης χρήσης της οθόνης και της τεχνολογίας;

Στο πρώτο αυτό μέρος θα εξερευνήσουμε τις επιπτώσεις της χρήσης και θα κατανοήσουμε το πώς αυτή επηρεάζει την ανάπτυξη του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου του παιδιού, τη συμπεριφορά και την εξέλιξή του στο μέλλον. Ο στόχος δεν είναι το να πλημμυρίσουμε ενοχές. Στόχος μιας τέτοιας ενημέρωσης είναι να έχουμε τη γνώση, ώστε να προχωρήσουμε και να εξερευνήσουμε στη συνέχεια τις επιλογές που έχουμε σαν γονείς και να εξετάσουμε τρόπους εξισορρόπησης και ορθής χρήσης στο επόμενο άρθρο που αποτελεί δεύτερο μέρος της θεματικής μας.

Χρόνος χρήσης της οθόνης και συστάσεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικάνικης Παιδιατρικής Εταιρείας, τα παιδιά καταναλώνουν κατά μέσο όρο 7-8 ώρες ημερησίως μπροστά σε μια οθόνη.

Μεταξύ των συστάσεων της AAP:

• Για παιδιά κάτω των 18 μηνών, αποφύγετε τη χρήση μέσων οθόνης εκτός από τη συνομιλία μέσω βίντεο. Οι γονείς παιδιών ηλικίας 18 έως 24 μηνών που θέλουν να εισάγουν ψηφιακά μέσα πρέπει να επιλέγουν προγραμματισμό υψηλής ποιότητας και να το παρακολουθούν με τα παιδιά τους για να τους βοηθήσουν να καταλάβουν τι βλέπουν.
• Για παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών, περιορίστε τη χρήση οθόνης σε 1 ώρα ημερησίως με προγράμματα υψηλής ποιότητας. Οι γονείς πρέπει να βλέπουν μαζί με τα παιδιά για να τα βοηθήσουν να καταλάβουν τι βλέπουν και να το εφαρμόσουν στον κόσμο γύρω τους.
• Για παιδιά ηλικίας 6 ετών και άνω, θέστε σταθερά όρια στον χρόνο που χρήσης των μέσων και τους τύπους μέσων και βεβαιωθείτε ότι τα μέσα δεν λαμβάνουν τη θέση του επαρκούς ύπνου, της σωματικής δραστηριότητας και άλλων απαραίτητων για την υγεία συμπεριφορών.

Γνωρίζουμε ότι η υπερβολική έκθεση των παιδιών στην οθόνη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την γνωσιακή, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού καθώς και την γενικότερη υγεία του.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό του;

Κατά την έκθεση του παιδιού παθητικά στην οθόνη ενεργοποιείται ιδιαίτερα ο κατώτερος εγκέφαλος (ερπητικός εγκέφαλος – η αμυγδαλή, ιππόκαμπο). Στο μέρος αυτό του εγκεφάλου οφείλεται η συναισθηματική παρόρμηση, η αντίδραση σε στρεσογόνες καταστάσεις (freeze-flight-fight response / αντίδραση πάλης φυγής). Η έντονη και γρήγορα εναλλασσόμενη πληροφορία κάνει το ανώτερο μέρος του εγκεφάλου (φλοιό) να «τεμπελιάζει». Αποτέλεσμα αυτού είναι η παθητική παρακολούθηση και η υπερένταση που ακολουθεί μετά την χρήση της οθόνης.

Πώς επηρεάζεται η σκέψη και η μάθηση;

1. Μειώνει τη δυνατότητα συγκέντρωσης.

Το παιδί βρίσκεται συνεχώς έξω από τον εαυτό του και τη δική του εσωτερική σκέψη όταν παρακολουθεί κάτι παθητικά. Αν αυτό συνδυάζεται με πολλαπλή έντονη και γρήγορη πληροφορία, το μυαλό του δεν προλαβαίνει να επιλέξει σε τι θα συγκεντρώσει την προσοχή του.

2. Υποανεπτυγμένες ή καθυστερημένες γλωσσικές δεξιότητες

Η συστηματική χρήση της τηλεόρασης ή άλλου είδους οθόνης μέσα στο οικιακό περιβάλλον, μειώνει σημαντικά τη γλωσσική αλληλεπίδραση γονέων και παιδιών με αποτέλεσμα την καθυστέρηση ή την παρεμπόδιση ανάπτυξης μια καλής λεκτικής επικοινωνίας. 

3. Μειωμένη κριτική σκέψη και δημιουργικότητα

Τα παιδιά δεν έχουν τον χρόνο να ανακαλύψουν, να προκληθούν και να σκεφτούν μέσα στην παθητική παρακολούθηση της οθόνης. Τα ερεθίσματα αν και πολλά είναι γρήγορα και καθόλου επεξεργάσιμα, το παιδί δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει τις δικές του σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες, καθώς όλα έρχονται έτοιμα σχεδιασμένα προς κατανάλωση.

Πώς επηρεάζονται τα συναισθήματα και η συμπεριφορά;

1. Αυξημένη υπερκινητικότητα

Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, όλα αυτά τα ερεθίσματα που παθητικά καταναλώνονται δημιουργούν αυτή την έντονα αντιφατική εικόνα, ενός παιδιού μου παραμένει ήρεμο την ώρα που παρακολουθεί και χρειάζεται έντονη δραστηριότητα με υπερένταση και σωματική και συναισθηματική ώστε να διαχειριστεί όλα όσα συνέβησαν στον εγκέφαλό του.

2. Αυξημένα επίπεδα θυμού, φόβου, υπερευαισθησίας και αρκετές φορές επιθετικότητας

Ιδιαίτερα σε παιδιά που εκτίθενται σε βίαιο περιεχόμενο και αυτό θα πρέπει να αξιολογείται πάντα ανάλογα και με την ηλικία τους.

3. Υποανεπτυγμένες ή καθυστερημένες κοινωνικές δεξιότητες

Πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως η ανάπτυξη της κοινωνικότητας, απαιτεί και προϋποθέτει κοινωνική αλληλεπίδραση, δημιουργία σχέσεων. Το παιχνίδι ρόλων, η αλληλεπίδραση με ενήλικες και συνομηλίκους είναι αυτά που θα βοηθήσουν ένα παιδί να αναπτύξει τις κοινωνικές του δεξιότητες. Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση της οθόνης μειώνει χρονικά αλλά και ποιοτικά τον χρόνο αλληλεπίδρασης, κοινωνικής επαφής και παιχνιδιού. Τέλος το περιεχόμενο όσων παρακολουθεί ένα παιδί επηρεάζει την αξιακή σχέση που έχει με την κοινωνία. Επηρεάζεται από στερεότυπα και πρότυπα που προωθούνται.

Πώς επηρεάζεται συνολικά η υγεία από τη χρήση οθόνης;

Αυξημένο ρίσκο παχυσαρκίας και άλλων προβλημάτων υγείας.

Η αυξημένη χρήση οθονών έχει σαν αποτέλεσμα τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, την αυξημένη κατανάλωση φαγητού. Αυξημένο ρίσκο για εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου και υψηλό ΔΜΣ στην ενήλικη ζωή.

Άλλες επιπτώσεις από τη χρήση της οθόνης

Η συνεχώς αυξανόμενη καθημερινή και πολύωρη χρήση οθόνης όπως πχ του κινητού μας, επιδρά ιδιαίτερα και στη ζωή μας ως ενήλικες και γονείς. Μειώνει δραματικά τη διάρκεια του ποιοτικού χρόνου μας με τα παιδιά μας, προκαλεί αυξημένα επίπεδα στρες και μειωμένη συγκέντρωση.

Οι οθόνες είναι στη ζωή μας, γνωρίζοντας την επίδρασή τους, μπορούμε να επιδιώξουμε μια ενημερωμένη και ευεργετική χρήση.