Cyberbullying: Η περίπτωση του Jonathan Galindo

Όταν το 2018 ο υποκινητής της θανάσιμης πρόκλησης της ‘μπλε φάλαινας’, Philipp Budeikin, συνελήφθη και αποκαλύφθηκε ο τρόπος λειτουργίας του και το σκεπτικό του πίσω από την υποκίνηση των νεαρών του θυμάτων στην αυτοκτονία, υπήρξε ανακούφιση στην παγκόσμια κοινότητα και όλοι θεώρησαν ότι το θέμα είχε λήξει.

Τον τελευταίο χρόνο, φαίνεται ότι κάποιος θαυμαστής του ‘έργου’ του, και συγκεκριμένα ο Jonathan Galindo με τη χαρακτηριστική μεταμφίεση του «Γκούφι», σήμανε και πάλι συναγερμό στις αρχές και στους γονείς παιδιών ηλικίας 8-12 ετών. Ο διαδικτυακός ‘Γκούφι’ και οι λοιποί μιμητές φαίνεται ότι έχουν εξελίξει το παιχνίδι των προκλήσεων. Προσεγγίζουν παιδιά μέσω του συγκεκριμένου προφίλ και ξεκινώντας από πιο ήπιες προκλήσεις τα οδηγούν σιγά σιγά σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Οι αρχικές προκλήσεις ξεκινούν ζητώντας από τα παιδιά να ξυπνήσουν απλά μέσα στη νύχτα ή να δουν κάποια ταινία τρόμου. Και εκτείνονται έως το να σταθούν στην άκρη κάποιου ψηλού κτιρίου, να αυτοτραυματιστούν ή ακόμη και να αυτοκτονήσουν.

Το Διεθνές Ινστιτούτο για τη Κυβερνοασφάλεια (CSI Institute) και τα Τμήματα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος των Διευθύνσεων Ασφάλειας στην Ελλάδα έχουν εκδώσει σχετικές οδηγίες για τους γονείς σε σχέση με την ενημέρωση των παιδιών τους.

Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποιες από αυτές τις οδηγίες:

• Να ενημερωθεί το παιδί να μην δίνει σε κανέναν, ακόμα και στον καλύτερό του φίλο, τους κωδικούς πρόσβασής του.
• Να μην απαντά σε ηλεκτρονικά μηνύματα με ύποπτο περιεχόμενο ή άγνωστο αποστολέα, ιδίως τον συγκεκριμένο.
• Να μην απαντά σε ηλεκτρονικά μηνύματα που το κάνουν να αισθανθεί «άβολα».
• Σε περίπτωση που λάβει ένα τέτοιο μήνυμα, να μην διστάσει να το αναφέρει στους γονείς του ή σε κάποιο άλλο πρόσωπο που εμπιστεύεται.
• Αν αισθανθεί άβολα την ώρα που συνομιλεί μέσω chat room, να διακόψει αμέσως τη συνομιλία.
• Να αποφεύγει να στέλνει τη φωτογραφία του και άλλα προσωπικά του στοιχεία μέσω διαδικτύου σε άγνωστα άτομα.
• Να αναπτύξει κριτική διάθεση σε ό,τι διαβάζει στο internet και να μην εμπιστεύεται αμέσως ό,τι βλέπει.

Πώς όμως ένας γονιός θα εισακουστεί από το παιδί;

Ένας τρόπος είναι η θέσπιση απόλυτων κανόνων, τύπου ‘τέρμα το ίντερνετ’. Ωστόσο αυτό στις μέρες μας δεν είναι εφικτό, καθώς τα παιδιά είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα και έχουν πραγματικά πάρα πολλές δυνατότητες πρόσβασης μέσω φίλων και γνωστών, ίντερνετ καφέ ακόμη και του σχολείου και μάλιστα με μεγαλύτερη επικινδυνότητα καθώς το περιεχόμενο στο οποίο εκτίθενται δεν είναι καθόλου ελεγμένο. Επίσης, αυτή η απαγόρευση έχει ηλικιακή ημερομηνία λήξης και ο νεαρός πλέον ενήλικας είναι και πάλι εκτεθειμένος χωρίς εργαλεία αντιμετώπισης των όποιων κινδύνων. Για να αποκτήσω δεξιότητες χρειάζομαι τριβή, κι αν εγώ απαγορέψω την έκθεση ουσιαστικά μηδενίζω τη δυνατότητα του παιδιού να αποκτήσει σιγά σιγά την απαιτούμενη γνώση.

Πώς όμως μπορώ να πλησιάσω;

1. Για να εισακουστώ ως γονιός-σύμβουλος χρειάζεται η σχέση μας να έχει αυτό το υπόβαθρο και το παιδί να με ‘προσλάβει’ στον ρόλο αυτό.
2. Χρειάζεται να γνωρίζω το αντικείμενο για το οποίο μιλάω και να το τεκμηριώνω είτε βιωματικά είτε γνωστικά ώστε να έχει νόημα να συμβουλεύσω κάποιον.
3. Επίσης, χρειάζεται να το αντιμετωπίζω με τη δέουσα σοβαρότητα χωρίς να παραποιώ στοιχεία από τον φόβο μου με στόχο να αποδείξω πιο εμπεριστατωμένα το επιχείρημά μου, γιατί αυτό είναι εύκολο να απορριφθεί και να χάσω την αξιοπιστία μου. Το ίντερνετ βρίθει από στοιχεία που πιθανότατα υποστηρίζουν το αντίθετο από αυτό που λέω και το παιδί έχει πρόσβαση σ’ αυτή την πληροφορία. Η εσωτερική μου τάση δεν μπορεί να είναι ενός ειδήμονα που πατρονάρει, αλλά ενός γονιού που ενσυναισθάνεται και ταυτόχρονα ανησυχεί και μοιράζεται και τις δύο πτυχές του.

Οι γενιές των γονιών με παιδιά σε αυτή την ηλικία δεν μεγαλώσαμε με ίντερνετ, το βιωματικό σκέλος δεν υφίσταται. Είναι αχαρτογράφητη περιοχή. Δεν μπορώ λοιπόν να αντλήσω από το βίωμά μου, όπως για παράδειγμα θα έκανα περιγράφοντας μια επικίνδυνη βόλτα με το ποδήλατο στα νιάτα μου προσπαθώντας να αποτρέψω το παιδί μου από το να κάνει το ίδιο. Δεν υπάρχει αυτό ‘το ίδιο’. Και ίσως αυτό τρομάζει και δυσκολεύει κι εμένα στη διαχείριση.

Μπορώ όμως να ενημερωθώ, να αποκτήσω ο ίδιος κάποιες βασικές γνώσεις για τον κόσμο στον οποίο εισέρχεται το παιδί μου και να αφιερώσω χρόνο σ’ αυτό, είτε μόνος μου είτε με το παιδί.  Θα μπορούσε η πλοήγηση στο ίντερνετ να γίνει μια κοινή δραστηριότητα, με τον υπολογιστή μόνιμα σε κοινόχρηστο χώρο και όχι σε κάποιο υπνοδωμάτιο. Θα μπορούσα να ζητήσω από το παιδί να μου δείξει τι το ενδιαφέρει και πώς το διαχειρίζεται και να ξεκινήσουμε μια κουβέντα από εκεί. Θα μπορούσα π.χ. ως γονιός να ενημερώσω ότι θα ήταν ίσως ΟΚ η χρήση κάποιων μέσω κοινωνικής δικτύωσης με συνομηλίκους, ωστόσο το όριο μου και ταυτόχρονα το πλαίσιό μου μπορεί να είναι ότι για να αποκτήσει κάποιον λογαριασμό, προσυμφωνούμε την κοινή χρήση κωδικών και το γεγονός ότι θα έχω πρόσβαση στην ανάγνωση της αλληλογραφίας.

Διαχείριση φόβου: και του παιδιού και του εαυτού μου

Για να μπορεί το παιδί να μοιραστεί οτιδήποτε προκαλεί αίσθηση φόβου, ανησυχίας ή σύγχυσης χρειάζεται να είναι σίγουρο ότι θα βρει ανταπόκριση, βοήθεια και κατανόηση και όχι αντίποινα. Χρειάζεται η σχέση να βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη. Χρειάζεται βέβαια να υπάρχει και ένα από κοινού προσυμφωνημένο πλαίσιο που θα μεταβάλλεται ανάλογα με την ανάπτυξη και την ηλικία. Άλλη συμφωνία στα 8, άλλη στα 12, άλλη στα 14-16. Εάν η σταδιακή έκθεση έχει λειτουργήσει ομαλά και η μεταξύ μας σχέση επίσης, ο έφηβος θα μπορεί να ξεχωρίζει τα επικίνδυνα και εγώ να το εμπιστεύομαι και να ηρεμώ.

Ακόμη κι αν είχαμε προσυμφωνήσει τις αλλαγές αυτές, η πανδημία που ζούμε έχει αναταράξει πλήρως τη ροή ανάπτυξης. Ακόμη και παιδιά που δεν είχαν πολύ πρόσβαση σε υπολογιστές, έχουν πλέον καθημερινή έκθεση σε αυτούς χωρίς να έχουν αναπτύξει απαραίτητα τον απαιτούμενο βαθμό αυτορρύθμισης, αυτοδιαχείρισης και αυτοσυγκράτησης, ώστε να μην ανοίγουν π.χ. και δίπλα παράθυρα με κάποιο chat ή κάποια φαινομενικά αθώα αναζήτηση που μπορεί να καταλήξει αλλού.

Αυτή η γνήσια περιέργεια και η ανάγκη εξερεύνησης των παιδιών σε συνδυασμό με την ανία και τη μονοτονία της ζωής στην καραντίνα δεν είναι πολύ βοηθητικός συνδυασμός.

Ακόμη και αναπτυξιακά ο εγκέφαλός τους δεν είναι ακόμη σε θέση να επεξεργαστεί όλη αυτή την πληροφορία. Και μέσα εκεί, οτιδήποτε κινεί αρχικά το ενδιαφέρον, μπορεί να αποτελέσει και κίνητρο για περαιτέρω εξερεύνηση. Κι εγώ ως γονιός χρειάζεται να είμαι κοντά. Να έχω τεταμένη την προσοχή μου και να παρέμβω εγκαίρως όταν νιώθω ότι κάτι ξεφεύγει.

Χρειάζεται ως ο ενήλικας της σχέσης να διατηρήσω και την ψυχραιμία μου όταν το παιδί συναντήσει κάτι ύποπτο, σε περίπτωση που πέσει πάνω σε κάποιον ‘Γκούφι’.

Εάν εγώ πανικοβληθώ και το χάσω, αρχίζοντας να εκτοξεύω απειλές, κλείνοντας όλες τις συσκευές και εποπτεύοντας υπερβολικά την παραμικρή κίνηση του παιδιού στο ίντερνετ απλά γιγαντώνω το άγχος του και ενισχύω την ανασφάλεια ότι δεν υπάρχει κανείς να βοηθήσει. Η ταραχή του παιδιού είναι ήδη αρκετή, δεν χρειάζεται να την κάνω μεγαλύτερη. Ας πάρω λίγο χρόνο να ηρεμίσω εγώ. Ας αναγνωρίσω το θάρρος του παιδιού να έρθει να ζητήσει τη βοήθειά μου χωρίς να το μαλώσω ή να φωνάξω. Και ας βρούμε μετά μαζί τρόπους διαχείρισης και τρόπους ώστε να μην επαναληφθεί κάτι τέτοιο.

Ο φόβος ενός παιδιού, είτε στο άκουσμα ότι κάτι μπορεί να συμβεί, είτε στην εικόνα αυτού που χρειάζεται να αποφύγει, είτε όταν όντως έρθει αντιμέτωπο με κάτι ύποπτο μπορεί να κινήσει διαδικασίες μέσα του που θα το δυσκολέψουν. Χρειάζεται να συνοδέψω αυτή τη διαδικασία του, χωρίς να το φορτίζω με το δικό μου άγχος και φόβο, πλαισιώνοντας κατάλληλα με την παρουσία μου ώστε να εκτονωθεί το συναίσθημα και να υποχωρήσει.

Εάν οποιοδήποτε από αυτά τα στάδια με δυσκολεύει ως γονιό ή νιώθω ότι εγώ δεν μπορώ να συνοδεύσω κάποια διαδικασία ή κάποιο συναίσθημα, ή όταν εγώ νιώθω ότι κατακλύζομαι από τον δικό μου φόβο και αδυνατώ να ανταπεξέλθω, ας ζητήσω βοήθεια. Ίσως αυτή η αφορμή είναι μια υπέροχη ευκαιρία να εμβαθύνω τη σχέση μου με το παιδί μου.