Ανασφάλειες για την Εμφάνιση: Τι να κάνεις αν το παιδί νιώθει άσχημο;

«Μαμά είμαι άσχημος. Έχω μεγάλη μύτη. Τα αυτιά μου είναι πεταχτά σαν του ελέφαντα. Και είμαι και κοντή σαν νάνος».

Πόσο σκληρό να ακούς ένα παιδί να μιλάει υποτιμητικά για τον εαυτό του και να έχει ανασφάλειες για την εμφάνιση του.

Πότε να περιμένω αυτές τις ανασφάλειες

Οι παιδικές ανασφάλειες για την εμφάνιση ξεκινούν μετά τα 4 έτη, όταν τα παιδιά αναπτύσσουν τη Θεωρία του Νου. Τότε, εξελίσσονται οι γνωστικές τους λειτουργίες και πλέον αντιλαμβάνονται ότι πράττουν και σκέφτονται διαφορετικά από άλλους. Οι ανασφάλειες αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες την περίοδο της εφηβείας, όπου εδραιώνεται η διαμόρφωση της Ταυτότητας του ατόμου. Τα μικρότερα παιδιά, μπορεί να περιγράψουν την εμφάνισή τους, μα η περιγραφή που κάνουν είναι τα δικά μας σχόλια και περιγραφές. Δηλαδή, ένα 3χρονο παιδί θα πει «Είμαι κοντούλης» χωρίς να νιώθει άσχημα γι’ αυτό. Μα ένα 5χρονο μπορεί να νιώθει πλέον άβολα με το ύψος του.

Ένα παιδί θα αισθανθεί ανασφάλεια ή ντροπή για την εμφάνισή του, όταν δεχθεί κριτική για κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που έχει, όπως μια μεγάλη μύτη. Επίσης, θα νιώσει μειονεκτικά αν το απορρίψουν λόγω εμφάνισης ή αν δεν αποδίδει λόγω σωματικής ανατομίας, για παράδειγμα αν έχει ένα πόδι πιο κοντό. Βασική σημασία στη σχέση του παιδιού με το σώμα και την εμφάνισή του έχει το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Αν περιστοιχίζεται από άτομα που δίνουν μεγάλη αξία στην τέλεια εμφάνιση και ασχολούνται πολύ έντονα με αυτήν, τότε θα αναπτύξει την τάση να είναι αρκετά επικριτικό και αυστηρό με κάθε μικρή “ατέλεια” που νιώθει ότι εμφανίζει. 

Πώς να διαχειριστώ την κατάσταση και να γίνω ένας Υποστηρικτικός Γονέας

Ένα παιδί που εκφράζει ανασφάλεια και μιλάει μειονεκτικά για την εμφάνισή του, έχει ανάγκη να αναγνωρίσουμε και να αποδεχθούμε το συναίσθημα που κουβαλάει «Ντράπηκες κι ένιωσες απόρριψη όταν σου είπαν ότι έχεις μεγάλη μύτη σαν τον Πινόκιο». Το να μειώσουμε ή να απορρίψουμε το συναίσθημα του παιδιού και το γεγονός, δεν θα απαλύνει την ενόχληση του, ούτε θα εξαφανίσει το άσχημο συναίσθημα που το παιδί ανέπτυξε. Απλά θα το συγκαλύψει. Αποφεύγουμε φράσεις, όπως,  «Μην υπερβάλλεις, δεν σε είπαν και καμπούρη» ή «Μην κλαις, αυτοί που σε κοροϊδεύουν είναι χειρότεροι».

Επιβεβαιώνουμε στο παιδί πως είναι εντάξει να νιώθει άσχημα όταν δέχεται κριτική ή απόρριψη λόγω εμφάνισης και πως οι περισσότεροι άνθρωποι ενοχλούνται από τα άσχημα σχόλια. Μιλήστε του για δικές σας εμπειρίες. «Είναι τρομερά άσχημο να σε σχολιάζουν και να σε απορρίπτουν μόνο για τα δόντια σου. Και να αγνοούν πόσο σπουδαίο άτομο είσαι. Κι εγώ νιώθω άβολα όταν σχολιάζουν το ύψος μου».

Είναι σημαντικό να επισημαίνουμε τακτικά στο παιδί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει κάθε άνθρωπος και πως αυτά είναι στοιχεία της Μοναδικότητάς μας. Ένα κοντό πόδι δεν παύει να είναι ένα πόδι ικανό να περπατήσει και να τρέξει. Και δυο πεταχτά αυτιά είναι αυτιά που ακούν περίφημα! Βοηθάει το να δουν τα παιδιά ιστορίες ατόμων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θριάμβευσαν, όπως οι παραολυμπιονίκες.

Θα ήταν καλό να μιλήσουμε με το παιδί για το τι είναι αυτό που πραγματικά το ενοχλεί. Είναι η απόρριψη ή πραγματικά η μεγάλη μύτη το δυσκολεύει να εκτελέσει κάποιο έργο; Και σε περίπτωση που όντως το σώμα του δεν του επιτρέπει να συμμετέχει σε κάποια δραστηριότητα, σκεφτείτε εναλλακτικές λύσεις που θα ικανοποιήσουν την ανάγκη του παιδιού. Για παράδειγμα, ένα παιδί με αναπηρία θα μπορούσε να ενταχθεί σε έναν αθλητικό σύλλογο Ατόμων με Αναπηρία. Ή να γίνει προπονητής σε μια ομάδα παιδιών χωρίς αναπηρία!

Υποστηρίζω το Παιδί, χτίζοντας την Αυτοεκτίμησή του

Η αυτοεκτίμηση είναι κάτι που μαθαίνεται. Κανείς δεν γεννιέται πιστεύοντας στον εαυτό του.

Ως βρέφη, δεν είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τον εαυτό μας από τους άλλους. Η εικόνα του εαυτού προκύπτει σταδιακά, καθώς το άτομο μεγαλώνει, μέσα από τις εμπειρίες του και κυρίως μέσα από τη σχέση του με τα άτομα που το φροντίζουν. Αν το περιβάλλον του είναι υποστηρικτικό, ενθαρρυντικό και του παρέχει στήριξη, τότε το άτομο θα αναπτύξει αίσθηση ικανότητας και εμπιστοσύνης στον εαυτό του. Αντιθέτως, αν το περιβάλλον του είναι επικριτικό, ασταθές, υπερπροστατευτικό και ειρωνικό τότε το άτομο μαθαίνει αισθήματα κατωτερότητας, ενοχής και σύγχυσης που θα το ακολουθούν μια ζωή.

Πρωταρχική θωράκιση ενάντια στην χαμηλή αυτοεκτίμηση των παιδιών είναι να τα κάνουμε

• να αγαπήσουν τον εαυτό τους

• να αισθάνονται αποδεκτά και ασφαλή

• να εμπιστεύονται τις ικανότητές τους
• να αναπτύξουν αυτοπροστασία,

για να μπορούν να σταματούν κάθε είδους τοξική κριτική.

Τονίζουμε καθημερινά στο παιδί όλα εκείνα τα πράγματα που κάνει υπέροχα. Για να του επιβεβαιώσουμε ότι το εμπιστευόμαστε και πιστεύουμε στις ικανότητές του, το εμπλέκουμε ενεργά στις δουλειές του σπιτιού και του δίνουμε να αναλάβει κομμάτια υπεύθυνα σε κάποια δραστηριότητα ή εργασία. Κάθε παιδί έχει ανάγκη  να του δείχνουμε έμπρακτα πόσο σημαντικό άτομο είναι και πόσο αξίζει, περνώντας χρόνο και απολαμβάνοντας κάθε στιγμή μαζί του. Να του λέμε με λόγια και πράξεις πόσο Πολύτιμο είναι.

Εμείς είμαστε το υγιές πρότυπο για τα παιδιά και με τη συμπεριφορά μας, καθώς τα παιδιά είναι μιμητικά όντα, θα τους μάθουμε ποιες είναι οι προτεραιότητες και οι σημαντικές αξίες στη ζωή.