Γνωριμία με τον αυτισμό – Μέρος Ι

Ας γυρίσουμε μερικά χρόνια πίσω, Σεπτέμβρης 2017…

Μια νέα σχολική χρονιά αρχίζει

Φέτος, δουλεύω ως παράλληλη στήριξη. Το μόνο που ξέρω είναι ότι το παιδί για το οποίο θα είμαι υπεύθυνη λέγεται Άγγελος και έχει αυτισμό. Η προϊσταμένη μου δίνει να διαβάσω το φάκελο του, που περιλαμβάνει τη διάγνωση, την έκθεση από τον διαγνωστικό φορέα και την έκθεση από την περσινή του νηπιαγωγό (δεν ήταν από τους τυχερούς να έχουν παράλληλη στήριξη και στο προνήπιο).

Της ρίχνω μια γρήγορη ματιά πριν πάω να τον γνωρίσω (λάθος μου, αν με ρωτήσετε σήμερα). Εστιάζω σε μερικά σημεία που θεωρώ ότι θα μου δώσουν μια γενική εικόνα πριν την πρώτη επαφή. Χαμογελαστό παιδί, απόμακρος, δεν αναπτύσσει φιλίες, κάθεται μόνος του, δεν εκδηλώνει τα συναισθήματά του, καταστρέφει τις εργασίες του, εναντιώνεται στα άλλα παιδιά, οι συμμαθητές του δεν τον θέλουν γιατί τους χαλάει τα παιχνίδια, μάλιστα αναφέρεται και περιστατικό που χτύπησε ένα παιδί.

Τα διαβάζω αυτά και με κυριεύει ένα άγχος για το τι πρόκειται να αντιμετωπίσω.

Χτυπάει το κουδούνι και υποδεχόμαστε τα παιδιά. Τα παιδιά μαζεύονται στην παρεούλα. Η νηπιαγωγός απευθύνεται πρώτα στον Άγγελο και μετά στα υπόλοιπα παιδιά και εξηγεί ποια είμαι και ότι από σήμερα θα είμαι μέσα στην τάξη για να τον βοηθάω. Ο Άγγελος με κοιτάει και μου κάνει χώρο να καθίσω δίπλα του.

Τις πρώτες μέρες ξεκινάει η παρατήρηση…

Γνωρίζοντας τον Άγγελο

Ο Άγγελος είναι όντως ένα παιδί που έρχεται στο σχολείο με χαμόγελο και αποχωρίζεται εύκολα τον μπαμπά του (ο οποίος κάθε μέρα τον πηγαινοφέρνει στο σχολείο) και έρχεται σε μένα κάνοντας μου μια πολύ σφιχτή αγκαλιά (αν ήμουν παιδάκι θα πονούσα, δεν ελέγχει τη δύναμή του). Το χαμόγελο αυτό βέβαια σβήνει όσο περνάει η μέρα.

Ο Άγγελος χαίρεται πολύ που βλέπει τους συμμαθητές του κάθε πρωί και τους περιμένει πώς και πώς. Μόλις μπει κάποιος φωνάζει το όνομά του και τρέχει να τον αγκαλιάσει (δυστυχώς δυνατά και γι’ αυτό δυσανασχετούν).

Ο Άγγελος θέλει πολύ να παίξει και να κοινωνικοποιηθεί με τα υπόλοιπα παιδιά, αλλά δεν ξέρει τον τρόπο. Δεν ξέρει με ποιον τρόπο να τα προσεγγίσει, για αυτό πολλές φορές τους χαλάει τα παιχνίδια και κάποιες φορές μπορεί να σπρώξει ή να τραβήξει κάποιον με δύναμη επειδή δεν του δίνει σημασία.

Θέλει πολύ να παίξει σε ομαδικά παιχνίδια, αλλά δε μπορεί να ακολουθήσει τους κανόνες. Το ίδιο ισχύει και στην παρεούλα, ξέρει τις σωστές απαντήσεις, σηκώνει το χέρι του, αλλά δε μπορεί να περιμένει την σειρά του και πετάγεται.

Ο Άγγελος δεν μπορεί να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματα των άλλων παιδιών, γι’ αυτό και μερικές φορές στην προσπάθειά του να τα βοηθήσει, άθελα του μπορεί να τους κάνει κακό. Μια φορά ένα κοριτσάκι έπεσε και χτύπησε το πόδι της. Ο Άγγελος βλέποντας την να πονάει άρχισε να την τραβάει για να την πάει στην δασκάλα να την βοηθήσει με αποτέλεσμα να την πονέσει περισσότερο, δε μπορούσε να σκεφτεί άλλο τρόπο.

Επίσης,

αν του αρέσει κάτι θα το αρπάξει, πολλές φορές μάλιστα θα το βάλει κρυφά στην τσάντα του. Δεν αναγνωρίζει τους κοινωνικούς κανόνες, δεν μπορεί να το ζητήσει ευγενικά, θεωρεί ότι επειδή του αρέσει μπορεί να το πάρει.

Ο Άγγελος δεν μπορεί να εκλάβει και να ερμηνεύσει τη μεταφορική έννοια του λόγου. Γι’ αυτό και πολλές φορές δεν μπορεί να συμμετέχει σε διαλόγους ή δε μπορεί να γελάσει με αστεία των συμμαθητών του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια φορά που πήγε να βάψει έναν συμμαθητή του με ένα μαρκαδόρο κατά λάθος και αυτός του είπε «Αν με λερώσεις θα σε κυνηγήσω!». Μετά από λίγο ο Άγγελος επίτηδες τον έβαψε και μάλωσαν. Συζητώντας και προσπαθώντας να καταλάβω τι έγινε και γιατί το έκανε αυτό μου είπε ότι απλά ήθελε να παίξουν κυνηγητό.

Ακόμα,

ο Άγγελος έχει μεγάλη ανοχή στον πόνο. Μια μέρα έπιασε το χέρι του στην πόρτα (από λαμαρίνα) και το έκοψε αρκετά βαθιά, μάλιστα χρειάστηκαν ράμματα. Μέχρι να έρθει ο μπαμπάς του και ενώ πλέναμε το χέρι του, δεν έκλαψε, ήταν ατάραχος, δεν φαινόταν καν να τον ενοχλεί, το παρατηρούσε και με ρωτούσε για το αίμα, για την τρύπα κτλ.

Ο Άγγελος όταν ενθουσιάζεται με κάτι λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Όταν για παράδειγμα έρχεται η ώρα να σχολάσουμε και ξέρει ότι έρχεται ο μπαμπάς του θέλει να φύγει, αρχίζει να τρέχει, να τραβάει την τσάντα του, να σπρώχνει άλλα παιδιά για να τους πάρει τη σειρά.

Ο Άγγελος επίσης τρώει συγκεκριμένες τροφές και με συγκεκριμένο τρόπο. Τρώει μπάρες δημητριακών συγκεκριμένης εταιρίας, τις οποίες μάλιστα τις αποκαλεί «νοσοκόμες», από μια διαφήμιση. Τρώει ακόμα, τοστ με γαλοπούλα και κασέρι, λουκανικοπιτάκια και τυροπιτάκια. Όλα τα τρώει με τον ίδιο τρόπο, τα διαχωρίζει, τρώει πρώτα τη γέμιση και μετά το εξωτερικό.

Ο Άγγελος είναι αρκετά ανεκτικός και ευπροσάρμοστος στις αλλαγές, δέχεται την αλλαγή θέσης, την αλλαγή αίθουσας και την αλλαγή ρουτίνας.

Ο Άγγελος είναι πολύ καλό μαθητής. Ξέρει όλα τα γράμματα, όλους του αριθμούς και μπορεί να διαβάσει τα ονόματα όλων των παιδιών. Του αρέσει πολύ να κάνει εργασίες και ενθουσιάζεται (οπότε όπως καταλαβαίνετε από τον ενθουσιασμό του τις καταστρέφει). Όταν όμως υπάρχει κάποια ανάκληση στον ενθουσιασμό του π.χ. με επιτήρηση τα καταφέρνει περίφημα.

Ο Άγγελος επομένως δεν είναι μόνος του επειδή έτσι του αρέσει είναι μόνος του γιατί δεν έχει βρει τον τρόπο να κάνει φίλους. Είναι μόνος του γιατί δυσκολεύεται να αναγνωρίσει και να ερμηνεύσει τα συναισθήματα των άλλων και αδυνατεί να εκφράσει και τα δικά του. Δυσκολεύεται να πει αυτό που θέλει και αυτό που τον πειράζει.

Στο ίδιο νηπιαγωγείο στο άλλο τμήμα είναι ο Στέφανος, αυτιστικός και αυτός όπως μου είπε η μαμά του. Ο Στέφανος δυστυχώς δεν έχει παράλληλη στήριξη, καθώς η διαδικασία της διάγνωσης και της έγκρισης καθυστέρησαν.

Γνωρίζοντας τον Στέφανο

Ο Στέφανος δεν μιλάει, έχει τους δικούς του τρόπους να μας πει τι θέλει και τι τον ενοχλεί.

Στον Στέφανο δεν αρέσει να φοράει κάλτσες, τον ενοχλούν. Μόλις έρχεται στο σχολείο αμέσως βγάζει τα παπούτσια του και τις κάλτσες του και τα πετάει.
Η νηπιαγωγός του τμήματος προσπαθεί να είναι κοντά του συνεχώς, να επικοινωνεί μαζί του και να τον εντάξει στην ομάδα.

Στον Στέφανο αρέσει πολύ η μουσική. Όταν βάζει η νηπιαγωγός τα αγαπημένα του τραγούδια (τα ίδια κάθε πρωί), κλείνει τα μάτια του και το απολαμβάνει.

Μόλις τελειώνει η μουσική ο Στέφανος σηκώνεται από την παρεούλα και κάνει βόλτες στην τάξη βγάζοντας παιχνίδια και άλλα αντικείμενα από τα ντουλάπια, χωρίς βέβαια να ασχολείται μαζί τους.

Ο Στέφανος δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για τα υπόλοιπα παιδιά, λειτουργεί σαν να μην υπάρχουν. Αν κάποιο παιδί βρεθεί στο δρόμο του απλά το προσπερνάει.

Ο Στέφανος δείχνει την αγάπη του στα άτομα που θέλει. Μόλις έρχεται η μαμά του την αγκαλιάζει. Αγκαλιάζει και τη δασκάλα του.

Απρίλιος 2018…

Ο Στέφανος αποκτά έναν καινούριο φίλο, τον Άγγελο. Είναι το μοναδικό από τα 40 παιδιά του νηπιαγωγείου που ο Στέφανος ανταποκρίθηκε στην ύπαρξή του. Ο Άγγελος, παρά το γεγονός ότι πλέον παίζει και συνυπάρχει αρμονικά με τα αρκετά από τα παιδιά της τάξης του, ανταποκρίνεται στη φιλία του Στέφανου και στα διαλείμματα παίζουν μαζί, ο Άγγελος τρέχει και τον φωνάζει και ο Στέφανος τον ακολουθεί!

Αυτοί είναι ο Άγγελος και ο Στέφανος και αν τους καταλάβεις και ερμηνεύσεις τις αντιδράσεις τους θα δεις πόσο καταπληκτικοί και αληθινοί είναι!

ΥΓ1. Αν ξέρεις κάποιο παιδί με αυτισμό, πιθανόν να μην αναγνωρίζεις τις συμπεριφορές του Άγγελου ή του Στέφανου σε αυτό. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του αυτισμού είναι η ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ.

ΥΓ2 Μην μένετε σε όσα διαβάζετε σε μια διάγνωση ή στη συμπτωματολογία οποιασδήποτε διαταραχής. Παρατηρείστε το παιδί και διακρίνετε τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά, τις δικές του συμπεριφορές και ερμηνεύστε τες. Πάντα υπάρχει κάποιος λόγος που προκλήθηκε μια συμπεριφορά. Κάθε δράση έχει και μια αντίδραση.

ΥΓ3 Τα ονόματα είναι φανταστικά. Οι περιγραφές αληθινές.