2021: Το στίγμα της επίσκεψης σε ψυχολόγο αποτελεί το κύριο εμπόδιο πρόσβασης σε υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Πόσοι άνθρωποι ακόμα θα υποφέρουν στερούμενοι βοήθειας, επειδή θα κριθούν;
Πώς επηρεάζει το στίγμα της επίσκεψης σε ψυχολόγο όσους αναζητούν βοήθεια;
Σύμφωνα με μια νέα έρευνα από το King’s College του Λονδίνου (Clement, et al., 2014), το στίγμα που σχετίζεται με την ψυχική υγεία είναι ένας σημαντικός παράγοντας που εμποδίζει τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε απαραίτητες για αυτά υπηρεσίες φροντίδας. Η νέα έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο Psychological Medicine, συμπεριλαμβάνει δεδομένα από 114 έρευνες, και παραπάνω από 90.000 συμμετέχοντες ασθενείς παγκοσμίως. Αν και περίπου 1 στους 4 ανθρώπους χρειάζονται κάποιου είδους ψυχολογική υποστήριξη, στην Ευρώπη και στην Αμερική, παραπάνω από το 75% των ανθρώπων με ψυχικές διαταραχές δεν λαμβάνουν κάποια θεραπεία. Για πολλές διαταραχές, όπως η ψύχωση, η διπολική διαταραχή, η μείζονα κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές, η καθυστέρηση στη λήψη φροντίδας ή η παντελής έλλειψη φροντίδας συνδέεται με χειρότερη εξέλιξη αυτών των προβλημάτων.
Τι μπορεί να ακούσει κάποιος που θέλει να επισκεφτεί ψυχολόγο;
«Γιατί, τι σου συμβαίνει;» «Πώς κάνεις έτσι, θα σου περάσει! Όλοι το έχουμε περάσει». «Για ποιον λόγο να πας, εμείς τα φιλαράκια σου/οι γονείς σου δε σου αρκούμε;» «Μόνο οι τρελοί πάνε σε Ψυχολόγο! Μήπως είσαι τρελός;» «Θα πας να μιλάς σε ένα άγνωστο για προσωπικά σου θέματα, δεν φοβάσαι μήπως σε εκθέσει;» Αυτές είναι μερικές από τις κουβέντες που συνήθως ακούει κάποιος ο οποίος μοιράζετε με τους οικείους του τη σκέψη να επισκεφθεί έναν Ψυχολόγο. Η θεραπεία στιγματίζεται και δαιμονοποιείται. Οι “απέξω” την αντιμετωπίζουν στην καλύτερη περίπτωση σαν μια εκκεντρική απόφαση που μάλλον οδηγεί σε περαιτέρω μπέρδεμα ή σαν μια “φάση” που θα περάσει και θα απομυθοποιηθεί, ενώ στη χειρότερη της αποδίδουν την ευθύνη για την χειροτέρευση αλλά και τη διακοπή των σχέσεων με τον θεραπευόμενο!
Μήπως έτσι υπερισχύει το στίγμα της επίσκεψης στον ψυχολόγο;
Η αποκάλυψη αυτή στην οικογένεια και στους φίλους, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο φόβος του στίγματος κυριαρχεί. Πολλοί πιστεύουν ότι η θεραπεία είναι για τους “τρελούς”. Στην πραγματικότητα, η αποτόλμηση του δικού τους ανθρώπου να ξεκινήσει θεραπεία, τους φέρνει αντιμέτωπους με τα δικά τους ζητήματα.
Οι περισσότεροι θεραπευόμενοι του Ψυχοθεραπευτή δεν έχουν κάποια σοβαρή ψυχική ασθένεια. Ενδεχομένως σοβαρές δυσκολίες ζωής ή μεταβάσεις του κύκλου ζωής να επιβαρύνουν τη ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν. Αυτό με τη σειρά του, μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την ευημερία και την ικανότητά τους να λειτουργούν όπως θα ήθελαν. Καταστάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν το άτομο να επισκεφτεί έναν Ψυχολόγο είναι το χρόνιο άγχος στην εργασία, θέματα σταδιοδρομίας, ακαδημαϊκά ζητήματα, ζητήματα υγείας του ίδιου ή μέλους της οικογένειά του, οικονομικά προβλήματα, θάνατος ενός μέλους της οικογένειας ή ενός φίλου, το τέλος μιας ερωτικής ή και φιλικής σχέσης, αλλαγές στην οικογένεια, ζητήματα επικοινωνίας ή και φροντίδα αγαπημένων λόγω ασθενείας ή αναπηρίας.
Γιατί είναι σημαντικό να περιοριστεί το στίγμα της επίσκεψης στον ψυχολόγο;
Οι άνθρωποι που διαβαίνουν το κατώφλι του θεραπευτή είναι πραγματικά πολύ γενναίοι αφού κατάφεραν να παραμερίσουν όλες αυτές τις παρανοήσεις που ακολουθούν την ψυχοθεραπεία. Η ανάγκη τους για βοήθεια νίκησε το στίγμα.
Για να δώσουμε ένα τέλος στο στίγμα της Ψυχικής Ασθένειας δεν χρειάζονται μόνο εκστρατείες, αλλά χρειάζεται να γίνονται γενναίες συζητήσεις γύρω από την ψυχική υγεία, αλλά για να εξαφανιστεί ολοκληρωτικά το στίγμα, πρέπει να θέσουμε μεγαλύτερους στόχους.
Πώς να περιορίσουμε το στίγμα;
Η απλή και καθημερινή συζήτηση για την ψυχική υγεία είναι αρκετή για τη μείωση του στίγματος και την απενοχοποίηση της Ψυχικής Ασθένειας. Ενώ η συζήτηση για την ψυχική υγεία είναι μια εξαιρετική αφετηρία, θα χρειαστούν περισσότερα για να βελτιωθεί πραγματικά η ζωή των ατόμων με παθήσεις ψυχικής υγείας.
Ολιστική αντιμετώπιση στίγματος
- Αλφαβητισμός ψυχικής υγείας: Η απλή «επίγνωση» της ψυχικής υγείας δεν αρκεί για την αντιμετώπιση του στίγματος. Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν την ψυχική υγεία τους, όπως να γνωρίζουν πώς να βρίσκουν πρόσβαση σε βοήθεια και πώς να υποστηρίζουν τον εαυτό τους.
- Έρευνα και χρηματοδότηση: Για να κατανοήσουμε καλύτερα την ψυχική υγεία και τις ασθένειες, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να αυξήσουμε τις γνώσεις μας, να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεών μας, καθώς και τη χρηματοδότηση για να καταστήσουμε τη θεραπεία πιο προσιτή.
- Παρεμβάσεις μέσων: Τα μέσα (τηλεόραση, ραδιόφωνο, κινηματογράφος, τύπος) καλούνται να χειριστούν τα θέματα ψυχικής υγείας πιο υπεύθυνα για τη μείωση του στίγματος, καθώς αποτελούν πηγή ενημέρωσης και ασκούν επιρροή.
- Αύξηση ευαισθητοποίησης κοινού: Για πολλούς ανθρώπους, εξακολουθεί να υπάρχει μυστήριο γύρω από την ψυχική υγειονομική περίθαλψη. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να μειώσουν έναν πιθανό φόβο για το άγνωστο με το να γίνονται πιο δραστήριοι και ορατοί στις κοινότητές τους. Η ενημέρωση είναι η καλύτερη πρόληψη.
- Συστημική αλλαγή: Οι διακρίσεις εξακολουθούν να αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα για τα άτομα με αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένων των ψυχιατρικών αναπηριών. Υπάρχει υψηλή συσχέτιση μεταξύ στίγματος και διαρθρωτικής ανισότητας. Για την πραγματική αντιμετώπιση του στίγματος, τα δικαιώματα και η αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρίες πρέπει να αντιμετωπιστούν ουσιαστικά στην εκπαίδευση, τη στέγαση, τον χώρο εργασίας και την υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης πρόσβασης στη θεραπεία.
Χριστίνα – Ιωάννα Κόλμπου, Ψυχολόγος – Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια, 6955289788, ccolbu@therapist.net
