Πόσο ελεύθερο χρόνο έχουν τα παιδιά σήμερα;

Υπερφόρτωση των παιδιών -ευχή ή κατάρα-;

Η εποχή μας, ταχύτατη και απειλητική, έχει κηρύξει ένα αδήλωτο πόλεμο στην παιδική ηλικία… Τα σημερινά παιδιά έχουν πάρα  πολλά παιχνίδια, πάρα πολλές πληροφορίες, πάρα πολλές επιλογές, όμως ελάχιστο ελεύθερο χρόνο.

Οι  σύγχρονοι γονείς ξεκινώντας με τις καλύτερες προθέσεις επιδιώκουν να προσφέρουν στα παιδιά τους  πολλές επιλογές δημιουργικής και δομημένης απασχόλησης. Σε μια προσπάθεια  αναζήτησης των ταλέντων και των μοναδικών κλίσεων του κάθε παιδιού, συχνά το εξωσχολικό πρόγραμμα των παιδιών φορτώνεται τόσο πολύ με  αποτέλεσμα να χάνεται τόσο ο ελεύθερος χρόνος γονέων και παιδιών  όσο και ο χρόνος της ξεκούρασης, που είναι τόσο απαραίτητος για την σωματική και ψυχική τους ανάταση.

Γονείς, στην εποχής της αφθονίας,

συνήθως ανώτερου οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου, εμπλουτίζουν τις ζωές των παιδιών τους με  πολλές πρωτότυπες ασχολίες, θέλοντας να προσφέρουν στα παιδιά τους, τις ευκαιρίες που δεν είχαν εκείνοι στην αντίστοιχή ηλικία. Οι γονείς  αυτοί πρεσβεύουν ότι μια δραστηριότητα που  αρέσει στα παιδιά δημιουργεί εσωτερικό και προσωπικό κίνητρο και τα κρατάει ενθουσιασμένα και ενεργοποιημένα. Ο σύμβουλος εκπαίδευσης Kim Payne πιστεύει ότι  τα παιδιά ανθίζουν μέσα στην δράση. Μήπως άδικα κατηγορούνται οι γονείς ότι υπερφορτώνουν τα παιδιά τους; Πολλοί θεωρούν τα πολυάσχολα παιδιά “ολοκληρωμένα” και “γεμάτα”.  Οι γονείς, με γενναιοδωρία  και με απόλυτη  αφοσίωση γίνονται σωφέρ, γραμματείς, φροντιστές και προπονητές των παιδιών τους,  για να ανταπεξέλθουν στο απαιτητικό πρόγραμμα των παιδιών, ενώ παράλληλα αγωνίζονται να τα καταφέρουν στον επαγγελματικό στίβο και στις καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού.

Ο σύγχρονος γονιός, αναρωτιέται,  αν “το υπερφορτωμένο πρόγραμμα των παιδιών”  αποτελεί απόδειξη καλής γονεϊκής πρακτικής. Αναρωτιέται κατά πόσο ένας γονιός, που  δεν δίνει ευκαιρίες για δραστηριότητες στο παιδί του κινδυνεύει να κατηγορηθεί ως  “αδιάφορος” γονέας, που παραμελεί  τις ανάγκες του παιδιού του. Ωστόσο, αν  δίνει πολλά ερεθίσματα και υπερπληθώρα δομημένων δραστηριοτήτων κινδυνεύει να χαρακτηριστεί φιλόδοξος  γονέας, που θέτει υπερβολικούς στόχους για το παιδί του.  Είναι σημείο προβληματισμού, το  πού αρχίζει και πού τελειώνει  η ωφέλεια για το ίδιο το παιδί.

Τα τελευταία χρόνια, διεξάγονται έρευνες σχετικά με το πόσο ελεύθερο χρόνο έχουν τα παιδιά του σήμερα.

Η πραγματικότητα είναι ότι έχουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο από ότι οι προηγούμενες γενιές. Είναι αναμφίβολο, ότι οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής, οι κοινωνικο-οικονομικές παράμετροι όπως η ζωή στις μεγάλες πόλεις, χωρίς χώρους για ασφαλές κι ελεύθερο παιχνίδι, η εργασία και των δυο γονέων, η μη διαθεσιμότητα των παππούδων ως λύση φροντίδας των μικρών παιδιών, δημιουργούν δυσκολότερες συνθήκες άσκησης της γονεϊκότητας. Καταρχήν,  τα μικρά παιδιά, συχνά  φοιτούν σε παιδικούς σταθμούς από βρεφική σχεδόν ηλικία, έτσι περνούν πολλές ώρες της ζωής τους  σε οργανωμένα  περιβάλλοντα φροντίδας κι μετέπειτα εκπαίδευσης. Μετά, γυρνώντας από τον παιδικό σταθμό ή το σχολείο καθηλώνονται στις οθόνες και μετά τρέχουν να προλάβουν τις απογευματινές δραστηριότητες.

Οι γονείς παρασύρονται από τους γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης της τεχνολογίας και της επιστήμης και μερικοί πέφτουν στην παγίδα  να επιζητούν τη συμμετοχή,  την απόδοση και τον συναγωνισμό,  εστιάζοντας έτσι  περισσότερο στα “επιτεύγματα” των παιδιών τους κι όχι στην διασκέδαση. Με αυτή την υπερφόρτωση των παιδιών ενθαρρύνεται  ένα ανταγωνιστικός τρόπος ανατροφής που δεν ταιριάζει στην ηλικία τους. Έτσι, υπάρχει η ανησυχία ότι τα παιδιά πιέζονται γρήγορα προς  την ενηλικίωση ή /και την “υπερεπάρκεια προσόντων”, ώστε να καταφέρουν να παιδιά τους να έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, -και από την άλλη-  ενδεχομένως επειδή οι γονείς τους δεν έχουν το χρόνο και τη διάθεση να ασχοληθούν πιο ποιοτικά μαζί τους. Τα πολυάσχολα παιδιά είναι πραγματικά ευτυχισμένα και ικανοποιημένα από τη ζωή τους, ή εν τέλει αγχωμένα και απόλυτα καταπιεσμένα;

Και τι γίνεται με τα προσωπικά κίνητρα του παιδιού;

Η επιλογή της μιας ενασχόλησης ή της άλλης, με το τάδε σπορ ή το τάδε μουσικό όργανο, αποτελεί προσωπική επιθυμία του κάθε παιδιού ή απωθημένο του γονέα, που θέλει να  εκπληρώσει τα δικά του χαμένα  όνειρα.

Πολλοί ειδικοί, αναφέρουν ότι τα πάρα πολλά παιχνίδια μπορεί να καταπνίξουν τη δημιουργικότητα των παιδιών,  έτσι και οι πάρα πολλές οργανωμένες δραστηριότητες ενδεχομένως να περιορίζουν την ικανότητα του παιδιού να κατευθύνει το ίδιο τον εαυτό του, να γεμίσει το χρόνο του, ώστε να ακολουθήσει το δικό του μονοπάτι. Όπως σημειώνει και η Levine M,  η αφθονία και η ευμάρεια, ίσως  επιδρούν δυσμενώς στην υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.  Ο υλισμός, ο καταναλωτισμός, η πίεση για επιτυχία, η τελειοθηρία κι  ο συνεχής στόχος πλουτισμού αναγάγουν τα υλικά αγαθά σε μείζονα αξία και σκοπό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να χάνεται το νόημα  της ζωής για τα παιδιά, να χάνουν την εσωτερική τους πυξίδα και να μην μπορούν να επενδύσουν στις ανθρώπινες σχέσεις  με αποδοχή και κατανόηση.

Που είναι η  χρηστή λύση  σε αυτό το δίλημμα της υπερφόρτωσης των παιδιών; Σύμφωνα με τον Kim John Payne, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι η ισορροπία, κι  ο έλεγχος όπως τα εξηγεί πολύ παραστατικά στο βιβλίο του με τίτλο: “γονείς. Απλά!”. Ο εν λόγω ειδικός, προτείνει  ότι η ισορροπία  επέρχεται όταν κάνουμε απλοποίηση του καθημερινού προγράμματος των παιδιών μας.  Προτείνει απλοποίηση στο περιβάλλον,  στο ρυθμό της καθημερινότητας,  στο  ημερήσιο, μηνιαίο ή ετήσιο πρόγραμμα κάθε οικογένειας καθώς και τον  περιορισμό στις επιρροές από τα media.

Το μοντέλο της απλοποίησης λοιπόν, προσκαλεί κάθε γονιό να φανταστεί ….

• Ότι το παιδί του έχει χρόνο κάθε μέρα για να παίζει.
• Ότι το παιδί έχει ελεύθερο χρόνο, ώστε να  απολαμβάνει ενίοτε το δώρο της βαρεμάρας, κι έτσι να διάγει τη ζωή του με ευγνωμοσύνη για τις απλές χαρές μιας συνηθισμένης μέρας.
• Ότι το παιδί του έχει χρόνο να ονειρευτεί, να αναπτύξει τη χαρά της προσδοκίας, να βρει βάθος σε νοήματα και συναισθήματα.
• Ότι η εικόνα που χτίζει το  παιδί για τον κόσμο προέρχεται από το βαθύ, ευέλικτο, ελεύθερο και απρογραμμάτιστο παιχνίδι. Τα παιδιά χρειάζονται αυθόρμητο παιχνίδι για να εκτονώσουν τη φυσική τους περιέργεια, να έρθουν σε επαφή με τη φύση, να κάνουν φίλους, να βρουν λύσεις σε προβλήματα που θα προκύψουν. Έτσι χτίζουν μια εσωτερική ευελιξία.
• Ότι ο γονιός αναγνωρίζει την ανάγκη του παιδιού για φυσική δραστηριότητα και κινητική εκτόνωση.  Γνωρίζει ότι η ελεύθερη κίνηση του σώματος θα υποστηρίξουν αργότερα σημαντικά το παιδί στις απαιτήσεις μιας οργανωμένης αθλητικής δραστηριότητας. Δεν θα το πιέσει προς τον πρωταθλητισμό.
• Ότι ο γονιός  γνωρίζει πως τα γνήσια ενδιαφέροντα και οι ικανότητες χρειάζονται χρόνο για να αναπτυχθούν. Ότι εκείνα  τα ενδιαφέροντα που δεν πιέζονται κι δεν έρχονται με βιασύνη ή πολύ νωρίς έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να  γίνουν απόλαυση για μια ζωή.
• Τι σπουδαίο δώρο ζωής προσφέρει ο γονιός, όταν ευγενικά κι ήρεμα επιζητά και δείχνει με το παράδειγμα του την αξία της ξεκούρασης  και της ισορροπίας, μέσα στην καθημερινότητα του.

Με αυτές τις απλές συμβουλές  οι γονείς μπορούν να προστατέψουν τα παιδιά τους από τη νοοτροπία του υπερ-γονεϊσμού και να μάθουν να ζουν με λιγότερο άγχος, εφαρμόζοντας βαλβίδες “αποσυμπίεσης”, να δίνουν αξία στην καθημερινότητα, δημιουργώντας νησίδες ηρεμίας και σύνδεσης,  προσφέροντας  χαρά κι ασφάλεια στα παιδιά τους.

Από την Ιωάννα Ρεϊζοπούλου, Ψυχολόγο & Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, 
reizjoanna@gmail.com