Πιπίλες, «πιπίλισμα» δακτύλου και άλλες μη θρεπτικές στοματικές συνήθειες

Τα μωρά έχουν την έμφυτη ανάγκη να πιπιλίζουν. Είναι ένα αντανακλαστικό με το οποίο γεννιούνται. Το μη θρεπτικό πιπίλισμα (Non-nutritive sucking – NNS) αναφέρεται σε μια συμπεριφορά απορρόφησης που δεν παρέχει κανένα θρεπτικό όφελος. Επομένως, ο θηλασμός και η τροφοδοσία με μπουκάλι είναι θρεπτικά μέσα, ενώ το «πιπίλισμα» του αντίχειρα και άλλων δακτύλων είναι μη θρεπτικά. Παραδόξως, το NNS μπορεί πραγματικά να είναι ευεργετικό για τα μωρά.

Τα οφέλη των Μη Θρεπτικών Στοματικών Συνηθειών στα μωρά.

1. Αποτελεί το πρώτο βήμα για να βοηθήσει τα μωρά να μάθουν να αυτορυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να ανακουφίζονται.
   Τα μωρά αρχίζουν να πιπιλίζουν τα δάχτυλα στη μήτρα από την κύηση 20 έως 29 εβδομάδων. Πολλές μητέρες εκπλήσσονται, όταν βλέπουν εικόνες υπερήχου του μωρού τους με ένα δάχτυλο ή ακόμα και ένα δάκτυλο κοντά στο στόμα. Η νεότερη τεχνολογία υπερήχων μπορεί ακόμη και να αναγνωρίσει την κίνηση απορρόφησης στο στόμα του μωρού ενώ πιπιλίζει τον αντίχειρα.
2. Βοηθά τα παιδιά να είναι πιο συγκεντρωμένα και προσεκτικά, παρέχοντας άνεση και ασφάλεια. Το πιπίλισμα τείνει να συμβαίνει συχνότερα, όταν το παιδί αισθάνεται βαριεστημένο ή αναστατωμένο και όταν κουράζεται. Ποσοστό κοντά στο 90% των παιδιών θα πιπιλίζουν τους αντίχειρές τους.

Μια εμπειρία που μοιάζει με εθισμό

Το πιπίλισμα του αντίχειρα ή της πιπίλας από μόνη της δεν αποτελεί πρόβλημα για τα παιδιά, καθώς τα περισσότερα διακόπτουν τη συνήθεια από μόνα τους μεταξύ των ηλικιών 2 και 4.

Γίνεται πρόβλημα, εάν η συνήθεια αυτή παραμείνει πέρα από την ηλικία των 4 περίπου. Πλέον, θα αποτελεί μία συνήθεια που έχει εδραιωθεί και δύσκολα τα αποχωριστεί το παιδί.

Υπάρχουν φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν, όταν τα παιδιά πιπιλίζουν τους αντίχειρές τους (ή πιπίλες). Κατά αυτήν τη διαδικασία, παράγεται μια ηρεμιστική χημική ουσία που ονομάζεται βήτα ενδορφίνη. Οι ενδορφίνες προσκολλώνται στους υποδοχείς οπιούχων στον εγκέφαλο του παιδιού και δημιουργείται μια ευχάριστη σχέση. Το ευχάριστο συναίσθημα δημιουργεί μια εμπειρία που μοιάζει με εθισμό και αυτό καθιστά τόσο δύσκολο για τα παιδιά να σταματήσουν.

Προβλήματα στα δόντια, τη γλώσσα και την υπερώα (ουρανίσκος).

Οι γονείς μπορούν εύκολα να δουν τις αλλαγές στην οδοντοστοιχία του παιδιού τους που προκύπτουν από το παρατεταμένο πιπίλισμα. Οι αλλαγές μπορεί να είναι οδοντιατρικές και σκελετικές. Υπάρχει συχνά ένα πρόσθιο ανοιχτό δάγκωμα στην αποτύπωση και τα δόντια σπρώχνονται προς τα έξω. Η οροφή του στόματος, ή του ουρανίσκου, γίνεται ψηλή και τοξωτή. Πολύ συχνά υπάρχει ένα αποτύπωμα σε σχήμα αντίχειρα στον σκληρό ουρανίσκο .

1. Αυτό που δεν μπορούν να δουν οι γονείς είναι η αλλαγή στη στάση της γλώσσας που ενθαρρύνει το πιπίλισμα. Η φυσιολογική θέση ανάπαυσης της γλώσσας από την ηλικία περίπου 4 ετών και άνω βρίσκεται εντός του άνω οδοντικού τόξου αλλά μακριά από τα δόντια. Στη συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από 99%) των παιδιών που πιπιλίζουν πέρα από την ηλικία των 5 ετών, η γλώσσα παίρνει μια θέση χαλάρωσης προς τα εμπρός και η γλώσσα ωθείται προς τα εμπρός, κατά τη διάρκεια της κατάποσης και της ομιλίας στις περισσότερες ορισμένες περιπτώσεις.
   Σε επίπεδο ομιλίας, η παραγωγή των συριστικών φωνημάτων /σ, ζ, ξ, ψ, τζ, τα/, παρεκκλίνει του φυσιολογικό, καθώς ο εκπνεόμενος αέρας κατά την άρθρωση, βγαίνει από τα πλαϊνά των δοντιών και όχι από τη μέση της στοματικής κοιλότητας, όπως θα έπρεπε.
   Επομένως, εφόσον τα δόντια θα σχηματίζουν ένα ανοιχτό τόξο προς τα έξω, θα του είναι δύσκολο για το παιδί να καταναλώσει ορισμένες τροφές, όπως πίτσα, μπισκότα κα. Τα παιδιά μπορούν επίσης να αναπτύξουν αποστροφή σε ορισμένες υφές και συνέπειες.
   
2. Η αυτοεκτίμηση των παιδιών μπορεί επίσης να υποφέρει, λόγω παρατεταμένων στοματικών συνηθειών. Μπορεί να ανησυχούν για τη συμμετοχή σε πάρτι ύπνου ή άλλες εκδηλώσεις, φοβούμενοι τη γελοιοποίηση εάν τα δάχτυλα γλιστρήσουν στο στόμα τους μπροστά στους συνομηλίκους τους. Μπορεί να υπάρχει πείραγμα, επειδή τα δόντια τους είναι τόσο προεξέχοντα, είτε επειδή η κατανάλωση φαγητού με ανοιχτό το στόμα κατά τη μάσηση, μπορεί να είναι ακατάστατη.

Τι μπορώ να κάνω ως γονέας; – Tips

Η γκρίνια και η υπενθύμιση στο παιδί σας να βγάλει τα δάχτυλα από το στόμα ή να αφήσει την πιπίλα, προφανώς δεν λειτουργεί, καθώς υπάρχουν τόσα πολλά παιδιά που εξακολουθούν να πιπιλίζουν παρά την υπενθύμιση. Οπότε, τί κάνω;

• Παρατηρώντας,  πότε το παιδί σας δεν πιπιλίζει, μπορείτε να παρέχετε κάποιους επαίνους.
  Οι «τιμωρητικές» οδοντιατρικές συσκευές είναι αποτελεσματικές για μικρά χρονικά διαστήματα, χωρίς να σταθεροποιούν το επιθυμητό αποτέλεσμα και μπορούν να προκαλέσουν πόνο και δυσφορία στο παιδί.
• Η διατήρηση των χεριών του παιδιού σε απασχόληση και άλλες πρακτικές δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει βραχυπρόθεσμα.
• Ο περιορισμός του χρόνου της τηλεόρασης, καθώς αυτό τείνει να είναι ένα κοινό περιβάλλον για το πιπίλισμα του αντίχειρα.
• Οι μεγάλες βόλτες με το αυτοκίνητο μπορεί να είναι δύσκολες. Μια τσάντα με μικρά παιχνίδια και αντικείμενα για εξερεύνηση, θα μπορούσε να προσφέρει μια εναλλακτική λύση για το πιπίλισμα.

Από πού μπορώ να ζητήσω βοήθεια, αν τη χρειαστώ;

Όταν αισθανθούμε, πως έχουμε εξαντλήσει όλα μας τα εργαλεία από τη μαγική γονεϊκή τσάντα, το επόμενο καλύτερο βήμα είναι να απευθυνθούμε αρχικά σε κάποιον παιδο-ορθοδοντικό και μετά σε κάποιον λογοθεραπευτή. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζονται και οι ειδικότητες του παιδο-ψυχολόγου και του αναπτυξιολόγου στο διαγνωστικό επίπεδο.

Θα πρέπει να χρησιμοποιείται μια μη τιμωρητική προσέγγιση, και πάνω απ’ όλα να γίνεται η παρέμβαση μόνο με παιδιά που είναι έτοιμα να σταματήσουν και θέλουν να σταματήσουν. Οι γονείς μπορεί να θέλουν το παιδί τους να σταματήσει, αλλά το κίνητρο πρέπει πραγματικά να προέλθει από το παιδί σας.

Τα παιδιά από 4 ετών μπορούν να καθοδηγηθούν μέσω ενός προγράμματος για να σταματήσουν να πιπιλίζουν τον αντίχειρα, όταν είναι έτοιμα. Η πρόωρη διακοπή αυξάνει την πιθανότητα φυσιολογικής οδοντικής και προσωπικής ανάπτυξης.

Από τη Στέλλα Ζαντίδου, Λογοθεραπεύτρια.
speechfourfouri@gmail.com