Σεβασμός στις πεταλούδες – Σεβασμός στα παιδιά

Είναι κουραστικό να συναναστρέφεσαι παιδιά. Γιατί πρέπει να κατέβεις στο επίπεδό τους, να χαμηλώσεις, να σκύψεις, να λυγίσεις, να γίνεις μικρός. Εδώ σφάλλετε. Δεν είναι αυτό που κουράζει πιο πολύ. Φταίει μάλλον που είστε υποχρεωμένοι να φτάσετε στο ύψος των συναισθημάτων τους.
Να τεντωθείτε, να μακρύνετε, να σηκωθείτε στις μύτες των ποδιών. Για να μην τα πληγώσετε.

Γιάνους Κόρτσακ, Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό

Μέσα στη συναρπαστική ομολογουμένως διαδρομή της γονεϊκότητας, ζούμε πολλά, ευχάριστα, απρόβλεπτα, αδιανόητα, ονειρικά, ζεστά, πιπεράτα, χιουμοριστικά και στενάχωρα συμβάντα. Και κάνουμε και λάθη, κάμποσα αν τα αθροίσουμε με ειλικρίνεια. Ένα από τα λάθη που έχω εντοπίσει κι εγώ στον εαυτό μου και διαπιστώνω ότι δυσκολεύομαι να αποβάλλω είναι η βιασύνη.

Τι είναι αυτή η βιασύνη;

Προσωπικά, η δική μου βιασύνη επενδύεται στο να καταστήσω τις κόρες μου κοινωνούς των τεχνών από νωρίς με συχνά τραγελαφικά αποτελέσματα που θα περιγράψω παρακάτω. Παρατηρώντας όμως πλήθος γονεϊκών πρακτικών από κοντά και από μακρύτερα, εντοπίζω πολλών ειδών βιασύνες να κατακλύζουν τη σχέση και την επικοινωνία μας με τα παιδιά, να υπερχειλίζουν τις προσδοκίες μας από αυτά, να συνιστούν έναν εσωτερικό πήχη αξιολόγησης, να επηρεάζουν τις κοινωνικές μας επαφές.

Οι βιασύνες αυτές, έχουν πολλές φορές ως αποτέλεσμα μια υπερπροσπάθεια από την πλευρά μας, μια υπερβολή, κάτι υπερ τέλος πάντων, που μόνο υπέρ των παιδιών δεν τάσσεται. Το βασικό πρόβλημα είναι η θέση της θέασης: βλέπουμε την ανάπτυξη των παιδιών μέσα από τα μάτια των ενηλίκων και τα «τραβάμε» εντατικά προς τον κόσμο μας ενώ χρειάζεται να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο: να δούμε τη διεργασία αυτή μέσα από τα μάτια των παιδιών και να είμαστε πρόθυμοι να τα συναντήσουμε στη δική τους διαδρομή, στο δικό τους ρυθμό.

Ποιες άλλες “βιασύνες” υπάρχουν;

Βιασύνη να κοιμηθεί σερί 12 ώρες το 24 ωρο. Να μιλήσει – μετά βέβαια πολλοί γονείς απολαμβάνουν τις μακριές σιωπές που προσφέρει ένα τάμπλετ, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Να κάνει προτάσεις. Να παίζει μόνο του.

Να κόψει την πάνα – είναι και καλοκαίρι και δεν έχουμε χαλιά, ας είναι 1.5 έτους, τώρα είναι η ώρα! Να μπει στον παιδικό και να γελάει τρανταχτά που μας αποχωρίζεται. Να μην κάνει ζημιές, να είναι μικρό, χαριτωμένο, με δεξιότητες ενήλικα. Να μην κλαίει, να διαχειρίζεται τα συναισθήματα, να ξέρει. Να ζωγραφίσει – μέσα στις γραμμές. Να διαβάσει. Να γράψει. Να ετοιμαστεί. Να τελειώσει γρήγορα τα μαθήματα για να προλάβουμε το στίβο. Να έχει κινητό. Να πάρει γρήγορα το lower, να τελειώνει. Να έχει Instagram και κανάλι στο youtube. Να είναι πρώτος /η. Να τα λέμε όλα αυτά και να καμαρώνουμε. Να αρχίσει γρήγορα για να τελειώνει γρηγορότερα. Να βιαστεί να ζήσει, να εμπεδώσει, να κατακτήσει, να αναπτυχθεί, να μάθει, να παίξει. Βιαστικά και γρήγορα.

Για να έρθει μετά ως ενήλικας, να ψάξουμε μαζί τι γίνεται με την ωριμότητα που άργησε μια μέρα, τις σχέσεις, με την – χαμένη – ικανοποίηση από τη ζωή, τη ματαίωση, την ανηδονία, τη φυγοπονία, τη φυγή γενικότερα. Τη στιγμή που χάνεται, την αναπνοή που βιάζεται κι αυτή, τα γαστρεντερικά και τα φτερουγίσματα. Τη ζωή που κυλάει χωρίς να βρίσκουμε το νόημα, σαν να βιάζεται να τελειώσει κι αυτή, να βγάλει την υποχρέωση.

Γιατί είναι σημαντικός ο ρυθμός των παιδιών;

Κάπως έτσι κι εγώ, βιάζομαι να κάνω τις κόρες μου να αγαπήσουν τις τέχνες. Όλα τα άλλα δεν με απασχόλησαν ποτέ, έδινα χρόνο άπλετο. Αλλά το μεγάλο μυστικό; Δεν μπορεί να περιμένει! Βιάζομαι να ενσταλλάξω την αγάπη και τον θαυμασμό για αυτά τα δώρα, τη μουσική, τα εικαστικά, τον χορό, το θέατρο, τη λογοτεχνία. Να χωρέσω 42 χρόνια εμπειρίας στο χώρο των 9χρονων. Να τις πάω σινεμά ανέτοιμες και να αργώ να αφουγκραστώ τα σημάδια αντίδρασης. Να θορυβούμαι αν βλέπω απουσία ενθουσιασμού – λες να γίνουν τίποτα άτεχνες; Να δώσω ερεθίσματα – πολλά! Να ζήσουν την εμπειρία της Επιδαύρου, πώς; Πήγαμε λοιπόν πέρυσι στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι με την εντυπωσιακή αφίσα με το μπλε κεφάλι ελαφιού, 8 ετών τα κορίτσια, να ζήσουμε την εμπειρία. Πολύ χασμουρητό είχε αυτή η εμπειρία για τις νεαρές, αρκετή δυσκολία στην παρακολούθηση και ίσως και μια μικρή ματαίωση.

Φέτος λοιπόν, πηγαίνοντας στην Επίδαυρο για βόλτα, έσπευσα να θυμίσω κι εγώ την εμπειρία την περσινή για να κρατάω τις συνδέσεις ενεργές και ακούω την ανάμνηση – ανάκληση για την παράσταση που είχαμε δει με τίτλο… «Η Ιφιγένεια…. Αναβλύζει!». Γέλασα με την ψυχή μου. Πήρα την καλύτερη δυνατή ανατροφοδότηση: σπεύδε βραδέως. Ακολούθησέ μας χωρίς να προτρέχεις. Ξενάγησέ μας σεβόμενη το ρυθμό μας. Επίτρεψέ μας να συνδεθούμε με το δικό μας τρόπο.

Η πεταλούδα

Και βέβαια συνειδητοποίησα την αντίφαση: τα περισσότερα παιδιά του δυτικού κόσμου είναι πολύ ασφαλέστερα από παλιότερα (βιολογικά, σωματικά, συνθήκες ζωής και μέριμνας) και την ίδια ώρα, πολύ πιο αγχωμένα, καλούμενα να διαχειριστούν σωρεία ερεθισμάτων και προσδοκιών. Θυμηθείτε: το να είσαι «μικρός» είναι ήδη μια σπουδαία, πλήρους απασχόλησης δουλειά! Όπως σπουδαία είναι και η μεταμόρφωση της κάμπιας σε πεταλούδα: εμείς μπορεί να ανυπομονούμε ή να νομίζουμε ότι μπορούμε να επισπεύσουμε τη μεταμόρφωση και να επιχειρήσουμε να διαρρήξουμε το κουκούλι της, να «βοηθήσουμε» την πεταλούδα να πετάξει μια ώρα νωρίτερα… Τότε, θα έχουμε καταστρέψει την ευκαιρία της να δυναμώσει η ίδια τα φτερά της, να σπρώξει και να καταφέρει να περάσει έτοιμη, στο επόμενο στάδιο…

Ναι, είναι σημαντικό να προσφέρουμε ερεθίσματα στα παιδιά. Να δημιουργούμε συνθήκες. Να καλλιεργούμε δυνατότητες. Να τα συμπεριλαμβάνουμε στην οικογενειακή ζωή και να τα ωθούμε σε εξερευνήσεις. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να συντονιζόμαστε. Να γνωρίζουμε τα δικά μας παιδιά και τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, το ρυθμό τους, το εύρος τους, την ετοιμότητά τους, τις επιθυμίες τους. Να αναρωτιόμαστε για το σκοπό και τις προτεραιότητες κάθε επιλογής μας. Το ζήτημα δεν είναι να κάνουμε τσεκ στη λίστα με τα δικά μας must – λίστα που θα περιλαμβάνει και αρκετά απωθημένα – αλλά να ακολουθήσουμε το παιδί εισηγούμενοι τις κατάλληλες διαδρομές στην κατάλληλη στιγμή. Σε διαφορετική περίπτωση, ενδέχεται να έχουμε αντίθετα αποτελέσματα και όχι πάντα τόσο αστεία και σχετικά ανώδυνα σαν και αυτό που μόλις περιέγραψα με την Ιφιγένεια. Μεγάλη τέχνη η συνοδοιπορία, είθε να την κατακτούμε λίγο βαθύτερα κάθε μέρα που μας χαρίζεται απλόχερα.