Η ενσυναίσθηση ή αλλιώς γλώσσα της αγάπης έχει γίνει ευρέως γνωστή τα τελευταία χρόνια. Πολλοί άνθρωποι συνδέουν τη σημασία της ενσυναίσθησης με τη συμπάθεια ή τη συμπόνια, εξαιτίας του αγγλικού όρου της λέξης ενσυναίσθησης, που είναι empathy, ο οποίος με τη σειρά του, ταυτίζεται με τον όρο sympathy (συμπάσχω).
Παρακάτω θα εξηγήσουμε, τι ακριβώς είναι η ενσυναίσθηση, αλλά και τι δεν είναι. Επίσης, ποια είναι τα στάδια που περνούν τα παιδιά για να την κατακτήσουν, καθώς και δραστηριότητες που μπορείτε να εντάξετε στην καθημερινότητα με το παιδί μας για να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση τους.
Ορισμός της ενσυναίσθησης
Ως Ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου και παράλληλα, η ικανότητα αναγνώρισης και κατανόησης της συμπεριφοράς και των κινήτρων του. Η ενσυναίσθηση δηλαδή, είναι η ικανότητα να «μπαίνει» κάποιος υποθετικά, στη θέση του άλλου, κατανοώντας τις σκέψεις του και τα συναισθήματα του. Ο λόγος, λοιπόν που διαφέρει η ενσυναίσθηση από τη συμπόνια είναι, διότι ένας άνθρωπος που συμπονά τον συνάνθρωπο του συμπάσχει μαζί του, βιώνοντας τον ψυχικό του πόνο, αλλά αδυνατεί να κατανοήσει τα συναισθήματα που προκαλούν αυτόν τον πόνο. Η έννοια της συμπόνιας περιέχει στοιχεία λύπης, οίκτου, στοιχεία που δεν συνάδουν με την ενσυναίσθηση.
Ενσυναίσθηση είναι η δυνατότητα του ατόμου να αισθανθεί πέρα από τα όρια του εαυτού του. Είναι το δυνατό συναίσθημα που προτρέπει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται με ευγένεια στους γύρω τους. Τα παιδιά γεννιούνται έχοντας, αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα για την ηθική τους ανάπτυξη, την ονομαζόμενη ενσυναίσθηση που χρειάζεται, όμως να καλλιεργηθεί σωστά από το οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να μην παραμείνει αδρανής.
Η ενσυναίσθηση & τα στάδιά της
Σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο Martin L. Hoffman, του οποίου το έργο του σχετίζεται με την ενσυναίσθηση και τη σχέση της με την ηθική ανάπτυξη. Τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα της ενσυναίσθησης και βελτιώνεται κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας. Κατά τον Hoffman, μάλιστα η ενσυναίσθηση περνάει τουλάχιστον από τέσσερα στάδια.
- Το πρώτο στάδιο ονομάζεται συναισθηματική μετάδοση. Ένα παιδί δεν μπορεί να ξεκαθαρίσει τα δικά του συναισθήματα από τα συναισθήματα των άλλων. Εξαιτίας τούτου συχνό είναι το φαινόμενο ένα παιδί να κλαίει, όταν ακούσει κάποιο άλλο παιδί να κλαίει.
- Το δεύτερο στάδιο ξεκινά κατά το δεύτερο έτος της ηλικίας, όπου το παιδί μπορεί να διαφοροποιήσει τον εαυτό του από τους άλλους, αν και εκφράζει ακόμη μια εγωκεντρική ενσυναίσθηση.
- Το τρίτο στάδιο εμφανίζεται κατά το τρίτο έτος της ηλικίας ενός παιδιού, το οποίο είναι ικανό να προσφέρει κάτι σε άλλο άτομο, κρίνοντας ότι το έχει ανάγκη.
- Το τέταρτο και τελευταίο στάδιο εμφανίζεται κατά τη μέση παιδική ηλικία. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι είναι ανεξάρτητο άτομο από τους γύρω του και τα συναισθήματα που βιώνει είναι μοναδικά.
Τι σημαίνει η ενσυναίσθηση;
Μιλώντας για την ενσυναίσθηση πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως ενσυναίσθηση δεν σημαίνει συγχώνευση, δεν γίνομαι ένα με τον άλλον και χάνω τον εαυτό μου. Συχνό λάθος των γονιών δε, είναι να καλύπτουν την κάθε ανάγκη του παιδιού τους προκειμένου να μην έρθει αντιμέτωπο με «δύσκολα» συναισθήματα. Αυτή όμως η τακτική δεν είναι δείγμα υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Αντιθέτως η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης μπορεί να επηρεαστεί από τη γνωστική ανάπτυξη, καθώς και τη δυνατότητα του ατόμου να δει μέσα από την οπτική γωνία του άλλου. Ο καλύτερος τρόπος ενίσχυσης της ενσυναίσθησης είναι μέσα από δικές του προσωπικές εμπειρίες και βιώματα.
Τρόποι καλλιέργειας της ενσυναίσθησης:
Μιλήστε στο παιδί σας με παραδείγματα για τα συναισθήματα των άλλων:
Π.χ. Ο αδερφός σου στενοχωρήθηκε που δεν ήθελες να παίξετε μαζί, θα ήταν καλό να του ζητήσεις συγνώμη και να του εξηγήσεις πως ήθελες απλά λίγο χρόνο μόνος σου με τα δικά σου παιχνίδια.
Δείξτε του με τις πράξεις και τα λόγια σας ότι καταλαβαίνετε το παιδί σας:
Π.χ. Μήπως δεν θες να πάς στο πάρτι επειδή δεν γνωρίζεις πολλά παιδάκια; Κι εγώ όταν ήμουν μικρή ντρεπόμουν στην αρχή, όμως μετά γνωριζόμουν με τα υπόλοιπα παιδιά και έπαιζα όμορφα μαζί τους. Να δώσουμε μία ευκαιρία λοιπόν;
Ρωτήστε το παιδί «πως νιώθει γι αυτό;»
Όταν το παιδί είναι αναστατωμένο ή ταραγμένο αυτή η ερώτηση θα βοηθήσει το παιδί να ονοματίσει αυτό που νιώθει και να το κάνει συγκεκριμένο.
Διαβάστε βιβλία που μιλούν για τα συναισθήματα:
Έτσι βοηθάτε το παιδί να αναγνωρίσει τα δικά του μοναδικά συναισθήματα, μαθαίνοντας έτσι, πως δεν πρέπει να ντρέπεται γι αυτά. Ακόμη ρωτήστε το παιδί πως πιστεύει πως ένιωσε ο ήρωας; Πιστεύεις έπραξε σωστά; Εσύ τι θα έκανες στη θέση του;
Ένα βιβλίο που μιλά για τη δοτικότητα, την ενσυναίσθηση, την προσφορά είναι «Το κίτρινο πουλάκι», της Όλγκα Ντε Ντίος, από τις εκδόσεις Μικρή Σελήνη. Το οποίο μιλά για ένα πουλάκι που δεν μπορεί να πετάξει αλλά με τη βοήθεια των φίλων του και της θέλησης του καταφέρνει όλα όσα ονειρεύεται!
Παίξτε το παιχνίδι των συναισθημάτων!
Ξεκινήστε το παιχνίδι παίρνοντας εσείς μία έκφραση και αφήστε το παιδί να μαντέψει τι συναίσθημα δείχνετε, με αυτήν τη διαδικασία το παιδί θα μάθει να ξεχωρίζει τα συναισθήματα, να τα περιγράφει αλλά και να κατανοεί τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των γύρω του.
Εντάξτε τη σωματική επαφή στην καθημερινότητα σας:
Σε ανύποπτο χρόνο φωνάξτε «ομαδική αγκαλιά», παίξτε παιχνίδια που ενισχύουν τη σωματική επαφή, αγκαλιάστε το παιδί σας κάθε πρωί που το αποχαιρετάτε και κάθε απόγευμα που το παραλαμβάνετε. Αν έχετε τσακωθεί ρωτήστε το, αν θέλει μια αγκαλιά έτσι δείχνετε την ανιδιοτελή αγάπη, χαϊδέψτε το παιδί σας όσο συζητάτε.
Μάθετε στο παιδί σας τη σημασία της συγχώρεσης:
Ως γονέας πρώτος εσείς θα ζητήσετε συγγνώμη για το παραμικρό σας λάθος. Με αυτόν τον τρόπο διδάσκετε στα παιδιά σας ότι όλοι κάνουμε λάθη και αυτό είναι εντάξει, κανείς δεν είναι αλάνθαστος.
Τέλος, θυμήσου τα κυριότερα εργαλεία μιας αρκετά καλής γονεϊκότητας είναι η συνειδητή σκέψη, η ωριμότητα και η ενσυναίσθηση!
Από την Μαρία Δημητρίου, Νηπιαγωγό.
