Η διάχυτη γυναικεία αίσθηση του «Δεν είμαι αρκετή»

“Δεν είμαι αρκετή”

Πόσες φορές έχεις κάνει αυτή την σκέψη;

Πρόσφατα διάβασα ένα βιβλίο που με άγγιξε σαν προσέγγιση και θα ήθελα να μοιραστώ μερικά νοήματα που βρήκα ενδιαφέροντα.

Οι αδερφές Emily & Amelia Nagoski στο νέο τους βιβλίο «Burnout: Πώς θα βγείτε από τον κύκλο του στρες» πραγματεύονται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, τον λόγο που οι γυναίκες του σήμερα βιώνουν burnout με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι οι άνδρες.

Όλο το βιβλίο εξετάζει την έννοια του στρες ως μια έμφυλη εμπειρία, τονίζοντας διαρκώς ότι το θέμα είναι κοινωνικό, μεγαλύτερο από τη μονάδα και ότι μια μέρα στο Ινστιτούτο Αισθητικής ως προτεινόμενη λύση δεν είναι αυτό που θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα – στην καλύτερη θα μαλακώσει το σύμπτωμα.

Το βιβλίο αναφέρεται και στη φιλόσοφο Kate Manne και το βιβλίο της «Down Girl: The Logic of Misogyny», όπου μεταξύ άλλων ο κόσμος περιγράφεται ως ένα δυαδικό σύστημα ανθρώπων: τους ‘human givers’ από τους οποίους αναμένεται να προσφέρουν τον χρόνο, την προσοχή και τα σώματά τους οικειοθελώς στην άλλη ομάδα ανθρώπων, τους ‘human beings’. Ο υπαινιγμός εδώ είναι ότι οι human beings έχουν την ηθική υποχρέωση να είναι άνθρωποι ή να εκφράζουν τον ανθρωπισμό τους, ενώ οι human givers έχουν τη ηθική υποχρέωση να προσφέρουν τον ανθρωπισμό τους στους πρώτους.

Μπορείτε να μαντέψετε ποιο φύλο ανήκει σε ποια κατηγορία (τουλάχιστον κατά πλειοψηφία);

Σωστά.

Human Giver Syndrome

Αυτή η συνθήκη οδηγεί -κατά τις συγγραφείς- σε μια διαταραχή ή αλλιώς στο Human Giver Syndrome που χαρακτηρίζεται από:

• Την αίσθηση ότι ως γυναίκα έχεις την ηθική υποχρέωση – χρωστάς στον κόσμο όλο – να είσαι χαρούμενη, ήρεμη, όμορφη, γενναιόδωρη και φροντιστική στις ανάγκες των άλλων.
• Την αίσθηση ότι η αποτυχία σε οποιονδήποτε από τους παραπάνω τομείς σε καθιστά αποτυχημένη ως άνθρωπο.
• Την αίσθηση ότι μια τέτοια αποτυχία σημαίνει ότι θα οφείλεις να αυτοτιμωρηθείς.
• Την αίσθηση ότι αυτά δεν είναι συμπτώματα διαταραχής, αλλά φυσιολογικές και αληθινές ιδέες.

Στην καρδιά του Human Giver Syndrome υποβόσκει η βαθιά θαμμένη υπόθεση ότι οι γυναίκες οφείλουν να δίνουν τα πάντα, κάθε στιγμή της ζωής τους, κάθε στάλα της ενέργειάς τους, ώστε να φροντίζουν τους άλλους. Στο πλαίσιο αυτό, η αυτοφροντίδα είναι σαφώς εγωιστική καθώς αξιοποιεί προσωπικές πηγές για την προώθηση των human givers – πηγές που θεωρητικά οφείλουν να διαθέτουν σε άλλους.

Αυτού του τύπου η μεροληψία μας εμποδίζει να εντοπίσουμε τις έμφυλες ανισότητες, ανισορροπίες και αδικίες και να τις αναγνωρίσουμε ως όντως μη δίκαιες. Όμως δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος.

Ασυμμετρία δυνάμεων

Όλοι οι άνθρωποι έχουν την τάση να αγνοούν ή να ξεχνούν την όποια προνομιακή μεταχείριση έλαβαν στη ζωή τους και να θυμούνται τα εμπόδια που χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν, καθώς αυτά χρειάστηκαν μεγαλύτερη προσπάθεια και ενέργεια. Έτσι διαμορφώνεται μια υποκειμενική ασυμμετρία και οι περισσότεροι άνθρωποι σε οποιαδήποτε κυρίαρχη ομάδα δυσκολεύονται να δεχθούν ότι ο άνεμος δεν είναι τόσο ούριος για άλλους όσο για εκείνους – το μόνο που ξέρουν είναι ότι κι αυτοί δουλεύουν πραγματικά πολύ σκληρά για να πετύχουν.

Συνεπώς, οι άνδρες του σήμερα δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ότι οι γυναίκες δουλεύουν σκληρότερα για το ίδιο (ίσως και μικρότερο) αποτέλεσμα και οι γυναίκες του σήμερα δυσκολεύονται να το θεωρήσουν αυτό αδικία ώστε να διεκδικήσουν κάτι διαφορετικό.

Ο κύκλος του στρες

Παρά τις ακατάπαυστες προσπάθειες, ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός; Εάν ‘καείς’ φταις εσύ γι’ αυτό; Σύμφωνα με τις αδερφές Nagoski η απάντηση φαίνεται να είναι αδιαμφισβήτητα ‘ναι’ αν είσαι γυναίκα.

Και πώς διαχωρίζει κανείς το στρες από τις αιτίες του στρες και πώς επιτρέπεις στο στρες να περάσει μέσα από το σώμα σου και όχι να θρονιαστεί εκεί οδηγώντας σε χρόνιες παθήσεις;

Το στρες είναι μια νευρολογική και ορμονική δραστηριότητα που κατακλύζει το κορμί μας σε κάποια στρεσογόνο κατάσταση, π.χ. στη συνάντηση με ένα λιοντάρι. Ο οργανισμός μας είναι προγραμματισμένος να μας ενημερώσει για τον κίνδυνο ώστε να τρέξουμε να σωθούμε. Στη σημερινή κοινωνία δεν συναντάμε συχνά λιοντάρια, αλλά εξαγριωμένα αφεντικά, απαιτητικά παιδιά, δύσκολους συντρόφους, φριχτά πεθερικά, δύστροπους γείτονες, ακατάλληλες δουλειές, κ.λπ. Εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες.

Εδώ προστίθενται και οι εσωτερικοί στρεσογόνοι παράγοντες, οι κοινωνικές προσδοκίες, που οι Nagoski ονομάζουν Bikini Industrial Complex και συνδυάζονται αρμονικότατα με αυτοκριτική, αρνητικές εμπειρίες του παρελθόντος και φόβο για το μέλλον, κ.λπ.

Το σώμα δεν μπορεί να ξεχωρίσει τους εξωτερικούς από τους εσωτερικούς παράγοντες, ούτε το λιοντάρι από το εξαγριωμένο αφεντικό. Η βιωμένη αίσθηση είναι η ίδια.

Το στρες γενικά δεν είναι κακό, είναι ένας δείκτης. Το να προσκολλάται κανείς στο στρες και να μένει ακινητοποιημένος, εκεί είναι το πρόβλημα. Και καθώς η σημερινή κοινωνία όπου βλέπει ‘πρόβλημα’, αναζητεί και άμεση ‘λύση’, το λεγόμενο ‘wellness’ αποτελεί έναν ακόμη στόχο που μια γυναίκα χρειάζεται να επιτύχει.

Όσο οι γυναίκες ενθαρρύνονται να περάσουν μέρες στα σπα και να κάνουν μικρά διαλείμματα από την καθημερινότητα, δεν αντιμετωπίζουν τη ρίζα του burnout.

Η λύση στο burnout δεν είναι η αυτοφροντίδα – είναι η φροντίδα του ενός προς τον άλλο.

Η ημερήσια φροντίδα του σώματος με τρέξιμο, κολύμπι, χορό ή οτιδήποτε τέτοιο σίγουρα είναι παράγοντες που ηρεμούν. Βαθιές ανάσες, γέλιο, φυσική έκφραση τρυφερότητας (ένα φιλί έξι δευτερολέπτων, μια αγκαλιά είκοσι δευτερολέπτων με ένα αγαπημένο πρόσωπο), θετική κοινωνική διάδραση, δημιουργική έκφραση ή ακόμη και ένα καλό κλάμα σίγουρα καθησυχάζουν και επαναρυθμίζουν το σώμα.

Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, ίσως και προς αποφυγή του burnout εξ αρχής, χρειάζεται σύνδεση με αυτό που οι συγγραφείς ονομάζουν Κάτι Μεγαλύτερο. Ουσιαστικά νοηματοδότηση και σύνδεση με κάτι έξω από τον εαυτό. Όχι ως απόσπαση από τη στρεσογόνο πραγματικότητα, όχι σαν φιξάκι ηδονής, αλλά με την έννοια της ευδαιμονίας. Αυτό δεν προκύπτει, δημιουργείται όταν συνδέσουμε την ύπαρξή μας με κάτι μεγαλύτερο από εμάς.

Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος νόημα. Υπάρχει αυτό που βγάζει νόημα για τον καθένα. Μπορεί να είναι ένας φιλόδοξος στόχος όπως η θεραπεία του καρκίνου ή η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μπορεί να είναι πνευματικοί στόχοι. Μπορεί να είναι στενοί δεσμοί με τους σημαντικούς άλλους στη ζωή ή ακόμη και συνδυασμός όλων αυτών.

Είναι αυτό που προσφέρει την αίσθηση ότι η ζωή αφήνει ένα θετικό αποτύπωμα.

Αφορά το ανήκειν, το συμβάλλειν. Ουσιαστικά μιλάμε για σύνδεση.

Και ανάπαυση, που οδηγεί στην ουσία σε μεγαλύτερη αποδοτικότητα και ανθεκτικότητα. Όμως μια ‘human giver’ το επιτρέπει αυτό στον εαυτό της; Ένας ‘human being’ αντέχει να το βλέπει και να το στηρίζει;

Τι θα γινόταν αν μεγαλώναμε ανθρώπους συνολικά ως μια εκδοχή human giver; Εάν θεωρούσαμε ότι η ηθική υποχρέωση του καθενός ανεξαρτήτως φύλου είναι να είναι γενναιόδωρα δοτικός προς τους άλλους;

Το βιβλίο πραγματεύεται αυτά και πολλά περισσότερα, με πλούσιο ερευνητικό υλικό, πολλά παραδείγματα και ουσιαστικές προτάσεις με ματιά αν μη τι άλλο ενδιαφέρουσα και ανανεωτική, με πολύ χιούμορ και ζωντάνια. Ρίξτε μια ματιά – θα με ενδιέφερε να ακούσω οποιεσδήποτε απόψεις.

Για εσένα που σου άρεσε αυτό το άρθρο δες το βίντεο: