Baby boom, baby, bam boom: Πώς επηρεάζονται τα μωρά στον πόλεμο;

Την προηγούμενη εβδομάδα μέτρησα για 5η φορά παιδί να με ρωτά γιατί γίνεται πόλεμος και δεν ξέρω τι από όλα με βάρυνε πιο πολύ, το ότι θεωρεί πως ξέρω ή το ότι με εμπιστεύεται να απαντήσω…
Καθώς η ανθρωπιστική κρίση συνεχίζει να μαίνεται στην Ουκρανία, αυτή που ξανά έχει δημιουργηθεί από άνθρωπο, έναν με ονοματεπώνυμο και πολλούς κρυμμένους στην ανωνυμία της βολής και της συνθήκης, ολόκληροι πληθυσμοί καταστρέφονται. Ο βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος αντίκτυπος στον πολιτισμό, την κοινότητα, την οικογένεια, την ατομική υγεία και ευημερία θα είναι ολέθριος…
Στην κορυφή αυτών που επηρεάζονται περισσότερο είναι τα μωρά. Πώς επηρεάζονται τα μωρά στον πόλεμο;

Πώς επηρεάζονται όμως τα μωρά στον πόλεμο;

Τα μωρά μας επιτρέπουν να εξαπατούμε εαυτούς θεωρώντας πως θα ξεχάσουν, πως είναι μικρά και η ζωή είναι εμπρός τους…

Ο τομέας της βρεφικής ψυχικής υγείας αποτέλεσε πεδίο έρευνας και μελέτης από τις φρικαλεότητες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν ο κόσμος αναγνώρισε τις ειδικές ψυχολογικές ανάγκες των βρεφών εξίσου σημαντικές με τις σωματικές ανάγκες.

Τα μωρά στον πόλεμο είναι οι ψυχικές «απώλειες» που παραβλέπουμε.

Ωστόσο, ξανά και ξανά, τα βρέφη σε όλον τον κόσμο παραβλέπονται και υποφέρουν σωματικά και ψυχικά από πλείστες κακοποιητικές συμπεριφορές και τώρα από την καταστροφή του πολέμου και, μάλιστα αυτοί οι βρεφικοί πληθυσμοί υποφέρουν ακόμη περισσότερο λόγω οξύτατων ψυχικών τραυμάτων, ακόμη κι αν καταφέρουν να σταθούν τυχεροί και είναι σε αρτιμέλεια, αφού το γενεαλογικό τραύμα του πολέμου να αγγίξει λόγω της επιγενετικής και τα δισέγγονά τους.

Εκεί γραμμένο ανεξίτηλα στο ασυνείδητο θα παρελαύνει ένα αναπάντητο γιατί κι ένας αφόρητος πόνος που μόνο πόνο θα ξέρει να αναπαράγει.

«Τα βρέφη έχουν κρίσιμες βασικές ανάγκες. Απόλυτα βασικές και αφορούν στην επιβίωσή τους κι αυτή η επιβίωση πριν αγγίξει καν τη διαβίωση ή την ευζωία, ξεκινά από τη φροντίδα του φυσικού αλλά και του συναισθηματικού και ψυχικού τους είναι.

Δεν είναι μια ακόμη συναισθηματική ατάκα γραμμένη από μια επιστημονική δυτικίζουζα άποψη, είναι η απόλυτη αλήθεια. Τα βρέφη είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις συνθήκες του περιβάλλοντος και της κοινωνίας, όπου υπάρχουν. Όταν δε αυτό το περιβάλλον είναι μια εμπόλεμη ζώνη, το παιχνίδι είναι σχεδόν χαμένο από τις πάνες, αν δεν παρέμβουμε όλοι τώρα ακόμη κι αν αυτό περιορίζεται στο μεγαλείο του ανθρωπισμού κι όχι στη διπλωματία του αφοπλισμού».

Τα παιδιά δεν είναι μικροί ενήλικες λόγω των μοναδικών αναγκών και των ευάλωτων σημείων τους.

Ομοίως, τα βρέφη δεν είναι μικρά παιδιά για τους ίδιους και μάλλον όχι προφανείς λόγους.

Τα βρέφη έχουν κρίσιμες βασικές ανάγκες και είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις συνθήκες περιβάλλοντος και συμπεριφοράς όπου ζουν.

Οι έρευνες που όλα αυτά τα χρόνια έχουν δημοσιευθεί, διατυπώνουν ξεκάθαρα ότι οι πρώιμες εμπειρίες κατά την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου θέτουν τα θεμέλια για όλη την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη και ανθεκτικότητα. Το άλυτο στρες γίνεται τοξικό και διαρρηγνύει αυτό το θεμέλιο, πολύ συχνά, ευτυχώς όχι πάντα… οριστικά.

Δεν υπάρχει μωρό χωρίς έναν ενήλικα που το φροντίζει.

Ένα βρέφος θεωρείται προστατευμένο μέσα σε μια υγιή σχέση, εντός ασφαλών συναισθηματικών δεσμών. Μέσα στη δυαδική σχέση, οι ασφαλείς δεσμοί παρέχουν στο μωρό μια αίσθηση σιγουριάς ικανή για συναισθηματική ρύθμιση.

Αλλά αυτό το κουκούλι αγάπης, ζεστασιάς και τρυφερής φροντίδας θρυμματίζεται σε περιόδους αντιξοότητας και σπάει ηχηρά σαν λευκή πορσελάνη σε ματωμένο τσιμέντο σε καιρό πολέμου.

Ας μην πάμε μακριά… Τα μωρά δεν χρειάζεται να είναι στον πόλεμο, αλλά σε κάτι πιο κοντινό.

Αν ένα βρέφος είναι εκτεθειμένο σε ψυχικό τραύμα, σε τρόμο επιβίωσης, αν βιώνει καθημερινά δυσκολίες σε κατά τα άλλα ευνομούμενο και δημοκρατικό περιβάλλον, λόγω μη ασφαλούς γονεϊκής σχέσης, ή λόγω έντασης στο σπίτι, ή διότι η μητέρα περνά τις συμπληγάδες της επιλόχιας κατάθλιψης, ή ακόμη κι όταν το ζευγάρι αντιρροπεί ή εντείνονται οι καυγάδες… δεν ξέρω πόσα δευτερόλεπτα θα μας πάρει να σκεφτούμε τι μπορεί να συμβαίνει σε έναν κανονικό πόλεμο.

Όταν η κοινωνική υποστήριξη για την οικογένεια καταργείται και η σχέση γονέα-βρέφους παραμένει μόνη, γυμνή και πλήρως εκτεθειμένη στο περιβάλλον, ένα περιβάλλον γεμάτο κινδύνους, απώλεια και φόβο, τρόμο και θάνατο σκορπισμένο στους ίδιους δρόμους που ένα μήνα πριν έπαιζαν παιδιά με τα ποδήλατά τους και τα καρότσια ήταν γεμάτα ζωή κι ελπίδα, φως και μέλλον…

Η ίδια η σχέση που προστάτευε το βρέφος γίνεται, σε αυτές τις συνθήκες, το όχημα μέσω του οποίου το μωρό βιώνει αντικαθεστωτικά τον γυμνό κι αναιδή πόνο και την ταλαιπωρία της πρωταρχικής του φιγούρας ύπαρξης, ζωής και φροντίδας: του γονιού του.

Τελικά, είναι το μωρό που εσωτερικεύει ήσυχα αυτόν τον φόβο και υποφέρει περισσότερο ή ο ενήλικας που ευθύνεται γι’ αυτή τη σιωπηλή καταδίκη;

Ούτε η ίδια η μήτρα της μάνας είναι προστασία από την καταστροφή του πολέμου.

Τα επίπεδα του χρόνιου στρες κορτιζόλης μιας εγκύου γυναίκας διασχίζουν το σώμα της, υπερβαίνουν τον ενζυματικό μηχανισμό του πλακούντα που προορίζεται να θωρακίσει το αναπτυσσόμενο έμβρυο, φθάνουν στο έμβρυο και τελικά επηρεάζουν αρνητικά και δυσμενώς τον εγκέφαλο και τη σωματική ανάπτυξη του εμβρύου.

Πρέπει να έχουμε κατά νου τα μωρά σε όλο τον κόσμο. Τα μωρά σε κάθε λογής πόλεμο.

Οι πατέρες χωρίζονται από τις οικογένειές τους για να υπερασπιστούν τη χώρα τους.

Οι μητέρες έχουν καταφύγει σε σήραγγες του μετρό για να ξεφύγουν από τη βία, τη φρίκη και το θάνατο.

Υπολογίζεται ότι 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αφήσει την πατρίδα τους με την αλλαξιά που φορούσαν και είναι πλέον πρόσφυγες σε γειτονικές χώρες, χώρες που έχουν καλές προθέσεις αλλά δεν έχουν πόρους και υπηρεσίες για τη φροντίδα τόσο μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Χώρες φιλόξενες ή μη, άνθρωποι που κάνουν χώρο ή μη… αλλά όχι τα δικά τους σπίτια, οι δικοί τους άνθρωποι, η δική τους ζωή… τα δικά τους σχέδια.

Μικρά παιδιά από τη Ρωσία φυλακίζονται επειδή έβαλαν λουλούδια στα σκαλιά της πρεσβείας της Ουκρανίας.

Όλες αυτές οι καταστάσεις, για τις οποίες ελάχιστη θεραπεία και πρόνοια θα προσφερθεί, αφού στους νόμους του πολέμου αρχικά μετρά αν θα ζεις ή αν θα πεθάνεις και μετά αν κάποιος με νόηση, ευθύνη και αγάπη θα ενσκήψει να υγιάνει ένα ισχυρό μετατραυματικό στρες, θα έχουν μόνιμες συνέπειες στην υγεία και την ευημερία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής αυτών των μωρών, αυτών των παιδιών κι όλων όσων θα συνυπάρξουν μαζί τους στην ενήλικη ζωή τους.

Οι ανθρωπιστικές απαντήσεις δεν πρέπει να ξεχνούν τα μωρά.

Χωρίς υποστηρικτές που εκφράζουν τις ειδικές ανάγκες των βρεφών, το βρέφος παραβλέπεται και δεν ακούγεται.

Πρέπει να είμαστε η φωνή για τα μωρά και να μη δεχτούμε τίποτα λιγότερο από πόρους και υπηρεσίες με πληροφόρηση για την ψυχική υγεία των βρεφών και για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών τους.

Αυτό που δεν έχουν καταλάβει οι πολλοί και μιλούν με στόμφο και άγνοια είναι πως ένα απροστάτευτο βρέφος ακόμη και αν φροντιστεί έστω στα βασικά σωματικά αλλά παραμεληθεί η ψυχική του υγεία, βιώνει τόσο εχθρικό για την ανάπτυξη του στρες και γεμίζει με τοξίνες τόσο πολύ τον εγκέφαλο και το νευρικό του σύστημα που μεγαλώνει μαζί με αυτά τα τοξικά βέλη στην καρδιά και στο Νου του, ώστε επηρεάζει με γεωμετρική πρόοδο την ψυχική υγεία του πλανήτη…

Όχι μόνο οι γονείς βρεφών και παιδιών αλλά και οι έγκυες γυναίκες, επίσης, πρέπει να μπαίνουν σε προτεραιότητα.

Όσο πιο γρήγορη είναι η προστατευτική απόκριση, τόσο λιγότερο επιζήμια είναι η τραυματική εμπειρία. Οι παιδίατροι, οι θεραπευτές και οι δάσκαλοι, όλοι όσοι ασχολούμαστε με βρεφικούς και παιδικούς πληθυσμούς μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα.

Κυρίως γιατί είμαστε η φωνή ενός βρέφους που μπορεί να ακουστεί.

Γνωρίζουμε τι χρειάζεται για να ελαχιστοποιηθούν οι αντιξοότητες για τα βρέφη, για τα μικρά παιδιά αλλά και το αγέννητο παιδί.

Αναγνωρίζουμε τη σημασία της πρώιμης ανάπτυξης του εγκεφάλου και της υγείας των σχέσεων και των ασφαλών συναισθηματικών δεσμών. Τιμούμε διαφορετικές κοινότητες και πολιτισμούς. Αναγνωρίζουμε τη θεραπεία, την επιστήμη και την τέχνη πίσω από το Παιχνίδι.

Πρέπει, όμως όλοι να δράσουμε τώρα.

Η αγάπη και η ευαισθητοποίηση δεν περνά μόνο μέσα από επαγγελματικές ιδιότητες, περνά μέσα από την αυθεντικότητα και την τσίπα. Αν δεν μπορείς να εμποδίσεις κάτι να μπορείς να κινητοποιήσεις.

Το κακό κάποιες φορές είναι πιο γρήγορο. Ξεγελά συνήθως γιατί συστήνεται ως κάτι άλλο, το καλό όμως είναι πάντα πιο δυνατό.

Ναι. Μπορούμε να υψώσουμε τις φωνές μας για λογαριασμό των βρεφών και των παιδιών.

Μα πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Οι εξειδικευμένες ψυχικές, σωματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές υπηρεσίες βρεφών πρέπει να θεωρούνται βασικές ανάγκες.

Όχι γιατί το λέω εγώ, ούτε γιατί βάζει τη βούλα της η επιστήμη…

Γιατί έτσι είναι.

Έτσι είναι…

Πρέπει να βρούμε ως άνθρωποι, μέσα από την ανώνυμη, μεγάλη, ανθρώπινη αγκαλιά τον τρόπο να παρέχονται στις οικογένειες τα μέσα για να μείνουν μαζί, με ασφάλεια, απαλλαγμένες από ρατσιστική και εθνοτική κακοποίηση.

Μην γελιόμαστε…

Ένα μήνα σαν και μας, σε ένα λάπτοπ εμπρός μια άλλη θεραπεύτρια, μια μάνα, μια δασκάλα, μια ακτιβίστρια από το Κίεβο, τη Μαριούπολη ή την Οδησσό θα έγραφε όσα εγώ τώρα για ένα άλλο σκοτεινό σημείο στην ανθρώπινη ιστορία…

Αλίμονο αν πιστέψουμε πως η μπίλια στη ρουλέτα της ζωής κάθισε για πάντα…

Γυρίζει.

Πάντα θα γυρίζει.

Εκεί που είναι αυτά τα μωρά, θα μπορούσαν να είναι τα δικά μας, να είμαστε εμείς, να είναι εμείς, να γίνουμε εκείνοι… είμαστε όλοι ένα.

Πια οι γιατροί, οι παιδίατροι και οι ενδροκρινολόγοι ρωτούν για τραυματικές εμπειρίες και σταθμίζουν αυτές τις πληροφορίες στο ιστορικό. Πιστεύετε πως τους τελείωσαν οι ερωτήσεις βιολογίας;

Τα επιστημονικά στοιχεία ότι τα μωρά επηρεάζονται από τραυματικές εμπειρίες είναι ορατό σε δυσμενείς αλλαγές που έρχονται από την εφηβεία μέχρι με την ωριμότητα. Σα να λέμε μια ζωή…

Με τον καιρό, η μεταιχμιακή απόκριση που ενεργοποιήθηκε στον εγκέφαλο από τραυματική εμπειρία παραμένει η ίδια.

Το διαβατήριο μετρά πρόοδο, η ψυχή… αφρόντιστη και αφημένη μετρά ζημία.

Κι όμως… σαν να παλάβωσε το σύμπαν και μας δοκιμάζει αν αντέχουμε και αν αξίζουμε όσα παρακαλούμε βάζοντας τον πιο σπουδαίο θησαυρό, θησαυρό της ύπαρξης σε ένα κεφαλάκι που χωρά σε μια παλάμη και ένα κορμάκι 3 κιλά…

Τι γεννιέται λοιπόν με ένα νεογέννητο;

Η ελπίδα ή η ευθύνη;